Synced brains: how to bond with your kids-according to neuroscience
The Conversation
Ana-babalarla çocukların beyin etkinliklerinin eşzamanlı olarak ölçüldüğü yeni bir araştırma bu mevzuda birtakım ipuçları sunuyor. Diğerleriyle tesirli bir biçimde etkileşime girmek için, duygusal bir bağ kurmanın yanı sıra, tarafların birbirlerinin maksat ve niyetleri konusunda net ve süratli bir çıkarsamada bulunmaları da gerekir. Araştırmalar, davranışlarla bedensel reaksiyonlar ortasında bir eşgüdüm sağlanmasının değerine işaret ediyor. Aslında biz insanların diğerlerine ahenk sağlamaya doğuştan yatkınlığımız var. Örneğin, anında birbirimize benzemeye çalışıyoruz, öbürleri gülerken ve esnerken onlara öykünüyor, bakış ya da dokunuş üzere eşgüdümlü karmaşık örüntülerle ilgileniyoruz. Dahası, sözgelimi, kalp atışı ile (kortizol ve oksitosin gibi) hormon salımlarının düzenlenmesiyle fizyolojimizi de toplumsal açıdan eşzamanlı kılabiliriz. Diğerleriyle bir bağ kurduğumuzda, tüm vücudumuz “toplumsal bir dansın” içinde üzeredir güya.
ROMANTİK BAĞLANTILAR
Diğerleriyle bağlantıda olmak -ya da bu toplumsal dansın içinde olmak- onların his ve niyetlerini daha kolay içselleştirmemize imkan tanır. “Biyo-davranışsal eşzamanlılık” ismi verilen bu süreç insanların birbirleriyle daha güçlü bağlar kurmalarına yardımcı olur. Çocukluk periyodunda diğerleriyle eşzamanlı olmak toplumsal, duygusal ve bilişsel gelişim açısından da can alıcı bir değer taşır.
Eşzamanlılık, beynin birebir bölgesinde tıpkı vakitte sıralı artış ve azalışlar olduğunda ortaya çıkıyor. Erişkinlerle yapılan araştırmalar beyin aktifliğinin de etkileşimler sırasında eşgüdümlü olma eğilimi gösterdiğine işaret ediyor. Ayrıyeten beyinden beyne eşzamanlılığın, dostlar ya da yabancılara kıyasla, romantik bağlantılarda en üst seviyesine ulaştığı da görülüyor.
SOHBET BİLE YETİYOR
Yeni bir araştırma anababaların çocuklarıyla etkileşime girdiklerinde, bilhassa de onlarla oyunlar oynayıp problemler çözdüklerinde de beyinden beyne eşzamanlılığın arttığını ortaya koyuyor. Beyinden beyefendisine eşzamanlılık ne kadar güçlüyse anababalarla çocuklarının çözdükleri meseleler da o kadar çok oluyor.
Araştırmada, annelerle çocuklar birbirleriyle konuştuklarında da beyinden beyne eşzamanlılığın arttığı görülüyor. Ana-babaların çocuklarıyla birtakım etkinliklere katılmaları, onlarla oyunlar oynayıp bulmacalar çözmeleri, ya da sırf sohbet etmelerinin iki taraf ortasındaki bağın güçlenmesine ve çocuklarda yaşamsal değer taşıyan toplumsal, duygusal ve bilişsel maharetlerin gelişmesine imkan tanıdığı esasen biliniyor.
Çocuklar, tanımadıkları bir yetişkin yerine, ana-babalarıyla etkileşime girdiklerinde beyinden beyne eşzamanlılığın daha güçlü olduğu görülüyor. Ana babalarla çocukları ortasındaki beyinden beyefendisine eşzamanlılığın etkileşim ve alakanın niteliğiyle ne derece kontaklı olduğu konusu daha yakından araştırıldığında ise annelerle babalar ortasında birtakım farklılıklar olduğu anlaşıldı.
ANNE İLE DAHA GÜÇLÜ
Araştırmacılar sorun çözme ve sohbet sırasında annelerle çocuklar ortasında beyinden beyne eşzamanlılığın daha güçlü olduğunu gördüler. Birebir şey çocukların annelerinin öncülük etmediği ve bu nedenle kendilerine daha çok özerkliğin tanınıp vazifeye daha canla başla katıldıkları durumlar için de kelam konusuydu. Öte yandan, bulmaca çözerken anneler gerildiklerini belirttiklerinde eşzamanlılığın azaldığı görüldü. Bu üzere durumlarda kısa bir orta vermek ve şahsî bakımla ilgilenmek hem anne hem de çocuklara iyi gelebilir.
Ancak, baba-çocuk ikilisinde beyinden beyne eşzamanlılık ile “çocuğa özerklik verme, ya da gerginlik arasında” rastgele bir kontağa şahit olunmadı. Buna karşılık, çocuğun bakımıyla ilgilenmenin onun gelişimi açısından kıymetli olduğunu ve kendilerini ödüllendirdiğini belirten babalardan oluşan baba-çocuk bağlarında eşzamanlılığın daha yüksek olduğu görüldü.
Görünüşe bakılırsa, anneler ve babalarla çocukları ortasında beyinden beyne eşzamanlılık farklı yollarla sağlanabiliyor. Bu durum, anne-çocuk etkileşimlerinin daha uyumlu ve ağır, halbuki baba-çocuk etkileşimlerinin bir bakıma daha sistemsiz ve hareketli olmasıyla açıklanabilir. Bu cins farklı tecrübeler çocukların kendileriyle farklı biçimlerde ilgilenen şahıslarla başarılı ve eşzamanlı bir biçimde etkileşime girmelerine ve çeşitli toplumsal, duygusal ve bilişsel marifetlerini yaşama geçirmelerine imkan tanıyor.
Ne var ki babaların babalık konusundaki tavırları üzere, toplumsal rollerin de değerli bir tesiri olabileceğini asla unutmamak gerekiyor. Yakın vakitte yapılan araştırmalar babaların çocuklarının bakımını üstlenen “bağlanma figürleri” olarak tanınmaları gerektiğini vurguluyor. Bu nedenle, babaların çocuk gelişimindeki rolünü desteklemeyi sürdürmek ve onların çocuklarıyla daha çok vakit geçirip bunun tadını çıkarmalarına imkan tanımak gerekiyor.
Cumhuriyet
