İkili bağların gelişimini özetleyeceğiz lakin öncelikle bu muahedenin temelinin Şubat 2019’da Varşova’da ABD liderliğindeki bir İran tersi konferansta atıldığını vurgulayalım. 2019’da bu emelle en az üç toplantı yapılmıştı.
Tüm dünyanın reaksiyonunu çeken son ilhak kararını zati hayata geçiremeyecek olan İsrail, bu mutabakat ile dünyaya İsrail’le “iyi geçinme”nin bölgeye faydalı olacağı inancını da benimsetmiş oluyor bir bakıma. Mısır’dan, BAE’den hedefin ilhakı durdurmak olduğu tarafında açıklamalar geldi bile çabucak.
İSRAİLLİ BAKANIN CAMİ ZİYARETİ
BAE’nin İsrail’i Hamas’ın askeri kanadının kurucularından Mahmud el-Mabhouh’ı öldürmekle suçlamasıyla 2010 yılında gerilmiş olan alakalar, Kasım 2015’te BAE’nin İsrail’e Dubai’de diplomatik ofis açma müsaadesi vermesiyle “iyileşmeye” başladı.
Her iki ülkeden yetkililer, ofisin tek maksadının İsrailli diplomatları IRENA (Uluslararası Yenilenebilir Güç Ajansı) için daimi bir ofise sahip kılmak olarak açıkladılar. BAE’nin İsrail’i tanımamasına karşın attığı bu adım ABD ile diplomatik alakası olmayan İran’ın New York’ta bir BM Misyonu’na sahip olmasına benzetiliyor.
Bu adımların devamı tam bir yıl sonra Kasım 2016’da İsrail’in BM nezdindeki temsilcisi Büyükelçi Danny Danon’un bir konferansa katılmak için BAE’ye zımnî bir ziyarette bulunmasıyla geldi. İki ülke ortasında “yarı gizli” başlayan münasebetlerin Ortadoğu’da bir gibisi yok.
Periyodun İsrail Kültür ve Spor Bakanı Miri Regev, Ekim 2018’de Mekke ve Medine’deki mescitlerden sonra Müslüman dünyanın üçüncü büyük ibadethanesi olan Abu Dabi’deki Pir Zayed Ulu Camii’ni ziyaret etti.
Dubai’de düzenlenen bir turnuvada İsrailli atletin birinci olması üzerine Mısır dışında bir Arap ülkesinde birinci kere İsrail Marşı çalındı. İki ülke ortasındaki en yakın işbirliği Covid-19 salgını nedeniyle oldu.
BAE’ye ilişkin Etihad Havayolları, Filistinlilerin salgınla çabalarına yardımcı olmak emeliyle 14 ton tıbbi gereçle bu yılın mayıs ayında İsrail’e gitti. Lakin İsrail’in Batı Şeria’nın birtakım bölgelerini ilhak teşebbüsü bağlarda bir sarsıntı yarattı.
BAE Dışişleri Bakanı Enver Gargash, İsrail’i teşebbüsünün tehlikeli olacağı konusunda uyarırken İsrail tarihinde bir birinci yaşandı. BAE’nin ABD Büyükelçisi Yusuf el Uteybe İsrail’in en tanınan gazetesinde ülkesinin İsrail’in planına muhalefetini tabir eden “Ya Ekleme ya da Normalleştirme” başlıklı bir makale yazdı. Makalenin içeriğinden çok Arap dünyasından bir yetkilinin bir İsrail gazetesinde makale yazması oldukça değerli bir gelişmeydi.
Bir kere daha anımsatalım; Beyaz Saray, 17 Aralık 2019’da İsrail ile BAE ortasında İran’a karşı uyum konusunda saklı bir üçlü toplantıya mesken sahipliği yaptı. Bu toplantıda Başbakan Benjamin Netanyahu’nun Ulusal Güvenlik Danışmanı Meir Ben-Shabbat, BAE’nin ABD Büyükelçisi El Uteybe de “tam diplomatik bağlantılara yönelik süreksiz bir adım” olarak bir saldırmazlık paktını tartıştılar. Yani varlık nedeni İran zıtlığı olan “tarihi” mutabakatın ne kadar “barış” içerdiği elbette tartışma konusu.
Cumhuriyet
