ABD’nin 46’ncı lideri Joe Biden ve lider yardımcısı Kamala Harris, yemin ederek vazifesi resmen devraldı. Biden’ın başkanlığıyla bir arada Türkiye-ABD bağları de güçlü bir dönemece girdi. Bugün başta Doğu Akdeniz ve Suriye’deki tansiyon noktaları olmak üzere Türkiye iç siyasetinin de bu esaslı değişiklikten nasıl etkileneceği merak ediliyor.
Emekli diplomat, siyasetçi ve Türkiye’nin eski NATO Daimî Temsilcisi Onur Öymen Cumhuriyet.com.tr’nin sorularını yanıtladı.
S-400 ÇELİŞKİSİ
ABD Dışişleri Bakanı adayı Blinken, son konuşmasında Türkiye’yi ‘sözde stratejik ortak’ olarak nitelendirdi. ABD, yeni devirde Türkiye’ye yönelik nasıl bir yaklaşım izleyecek?
ABD’nin Türkiye ile iyi münasebetler içerisinde olması kendi menfaatinedir. Alışılmış, bu durum Türkiye’nin de menfaatinedir lakin daha kelama başlarken, ‘sözde stratejik ortak’ üzere tabirler kullanmaları bence isabetli değil. Evvel bir evrakınızı inceleyeceksiniz.
Trump, Patriotlar için “Türkiye almak istedi, onlar vermek istemedi” diyor. Yeni bakan, evrakını incelerse orada birtakım çelişkiler olduğunu da görecek. Bu bahiste Türkiye’ye söylenen, bu sistemin bir Rus sistemi olduğu ve NATO’nun hava savunma sistemiyle uyumlu olmadığıdır. Bakıyorsunuz, bu füzelerinin bir model eskisi yani S-300’ler 3 NATO ülkesinde var. Bunlardan biri Yunanistan, biri Bulgaristan, oburu de Slovakya. Nisan 2015’te Slovakya, S-300 sistemleriyle Almanya ve Fransa’nın müşterek ettiği bir NATO tatbikatına katılmış. Yunanistan da S-300’lerle geçen kasım ayının sonunda bir tatbikata katılmış. O tatbikatta, ABD, Almanya ve Hollanda da var. Yani biz artık bu nasıl izah edeceğiz? NATO sistemiyle uyuşmuyor, lakin NATO ülkeleri S-300’lerin katıldığı tatbikatlar yapıyor. Uzmanlar bu çeşit mevzuları pek gündeme getirmiyorlar.
Bir taraftan da S-400’ler ile F-35’ler, Türkiye’de birebir anda bulunamaz, zira o vakit F-35’lerin sırları, S-400’ler vasıtasıyla Rusya’ya sarfiyat diyorlar. Pekala, S-300’ler aracılığıyla F-35’lerin sıraları Rusya’ya gitmez mi? Nasıl oluyor da ABD artık Yunanistan’a F-35 satmaya hazırlanıyor. Burada bir çelişki yok mu?
Emekli diplomat Onur Öymen
“ABD, TERÖR ÖRGÜTÜYLE İŞBİRLİĞİ YAPIYOR”
ABD’nin özellikle Suriye siyasetinde ne üzere değişiklikler öngörüyorsunuz?
ABD, Suriye’de bir terör örgütüyle uğraş edeceğiz diye, öbür bir terör örgütüyle işbirliği yapıyor: PYD ile… PYD’nin terör örgütü olduğunu şahsen ABD’nin en son Şam Büyükelçisi Robert Ford, Atlantik Dergisi’nde yazdığı bir makalede ilan etti. PKK, PYD’yi kurmuştur dedi. Bugün bir ABD Federal Mahkemesi, PYD’nin PKK ile irtibatlı bir örgütü olduğunu ilan etti. Münasebetiyle, ABD’de çıkan bir mahkeme kararına karşın bu türlü bir örgüt ile işbirliği yapıyorsunuz.
Türkiye-ABD ilgileri konusunda tek taraflı bir karara varmak gerçek değil. Türk- Amerikan ilgilerinde, münasebetler berbata gidiyorsa daima Türkiye sorumlu gösteriliyor. Bu gerçek değil. Öte yandan, Türkiye’nin savunduğu siyasetler, hükümet siyasetidir denilerek eleştiriliyor. Bunu da yanlışsız bulmuyorum.
“YAPTIRIMLARI UYGULAYACAKLAR”
Trump’ın uygulamaya koymadığı, Türkiye’ye yönelik yaptırımlar konusunda Biden idaresi nasıl bir tavır sergileyecek?
Biden idaresinin, yaptırımları kaldırmaya hazırlanması lazım. Yani, yeni yaptırım uygulaması, daha ağır yaptırım manasına gelir. Lakin mevcut yaptırımları, uygulayacağa benziyorlar. Hatta Dışişleri Bakanı, daha da ağırlaştırılabilir diyor. Yani Türkiye’yle bir uzlaşma arayalım, bir beyaz sayfa açalım ya da en azından bir müzakere edelim, Türkiye’nin görüşleri neymiş bu bahiste, nasıl oldu da bu Patriotları almadılar da S-400’leri aldılar demiyor. Sonuçta orada Türkiye aleyhine karar almaya hazır bir Kongre var. Çeşitli mazeretler üretilerek, Türkiye’ye bu F-35’lerin verilmemesi, onun yerine Yunanistan’a, İsrail’e verilmesi için lobi yapılmış. Bunları yaparken de kimse Türkiye’nin aykırı görüşlerini dikkate almamış. Türkiye’de tahminen görüşlerini gereğince savunmamış olabilir.
Yeni Lider Joe Biden ve yeni CIA Yöneticisi William Burns evvelki demeçlerinde Erdoğan’ı “otoriter lider” olarak tanımlamıştı. Bu yaklaşımın Türkiye’nin iç siyasetine ne üzere yansımaları olur?
Biden seçimlerden sonra, Washington’da bir dünya demokrasi konferansı düzenleyeceğiz diyor. Önderler seviyesinde bir tepe toplantısı yapacağız diyor. Cumhurbaşkanları ve başbakanlarının yanı sıra sivil toplum örgütleri de katılacak diyor. Biden burada, 3 tane temel mevzumuz olacak: bir tanesi yolsuzluklarla uğraş, oburu otokratik rejimlerle uğraş ve üçüncüsü de insan hakları olacak sözünü kullandı. Biden, bütün bu mevzularda, bütün ülkeleri bağlayacak kararlar alacağız diyor. Türkiye’de kimse bu lafların farkında değil. Yani bu türlü bir konferans düzenlenirse, tabi ki Türkiye’de oraya katılacak ve bakalım nasıl bir tutum alacak.
“İKTİDAR VE MUHALEFET BİRLİKTE HAREKET ETMELİ”
Biden’ın Erdoğan’a karşı muhalefeti destekleyeceğiz kelamlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bu durum demokrasiye terstir. Onun için bence; iktidarla muhalefet bu hususta birlikte hareket etmeli. Biz, rastgele bir yabancı ülkenin, Türkiye’de rastgele bir siyasi parti lehine, seçimlerde müdahale etmesine şiddetle karşıyız. Bunu istemiyoruz. Yabancı bir ülkenin dayanağıyla de iktidar olmak da istemiyoruz. İktidarda kalmak da istemiyoruz. Fakat bu türlü bir hava çıkmadı maalesef gereğince.
Sonuç itibariyle; Ege, Doğu Akdeniz, S-400 ve F-35 sorunları önemli sorunlardır. Bu bahislerde iktidar ile muhalefetin bir arada hareket etmesi gerekir. Lakin maalesef bu türlü bir ortak çizgi şimdi göremiyoruz.
Cumhuriyet
