Goril Koko 2 bin kelimeyi anlayabiliyor, ama fizyolojik yapısı uygun olmadığı için kendini sözel olarak söz edemese de işaret lisanıyla meramını anlatabiliyor. Yani bu 40 yaşındaki dişi goril kendi goril lisanı, İngilizce ve işaret lisanıyla toplam 3 lisan biliyor.
Afrika gri papağanı Alex de 2007 yılındaki vefatına kadar 150 kelimeyi eksiksiz söyleyebiliyor, farklı renk ve formları kullanarak yeni manalar üretebiliyordu.
Elbette bir insanın yunusların lisanını öğrenmesi, bir yunusun işaret lisanını öğrenmesinden çok daha kolay olabilir. Hasebiyle hayvanlara insan irtibat sistemlerini öğretmek yerine insanlara hayvan lisanını deşifre etmeyi öğretmek daha hakikat olmaz mı?
Bu noktada bilim insanları yunus, fil, goril, köpek üzere hayvanların lisanlarını öğrenmeye çabalıyorlar. Hatta araştırmacılardan birisi çayır köpeklerinin lisanını çözmeye çok yaklaştı bile. Lakin aşması gereken çok değerli bir mahzur var: Hayvanların kendilerine ilişkin lisanları olmadığı fikri.
ÇAYIR KÖPEKLERİNİN LİSANI
Kuzey Arizona Üniversitesi’nden biyolog Constantine Sclobodchikoff, Amerika’nın farklı bölgelerindeki çayır köpeklerini inceleyen bir bilim insanı ve son 30 yılda yaptığı çalışmalar bir kemirgen çeşidi olan çayır köpeklerinin irtibatı hakkında heyecan verici bilgiler içeriyor.
Örneğin yırtıcı bir düşman gördüklerinde çayır köpekleri birbirini yüksek şiddetli sesler çıkararak uyarırlar. Eğitimsiz bir kulak için çabucak hepsi birebir olan bu sesler gerçekte değişik manalar yüklüdürler.
Araştırmada çayır köpeklerinin yırtıcı yaklaştığında çıkardığı sesler kaydedildi ve yırtıcı olmadığı vakitlerde hoparlörden dinletildi. Çayır köpeklerinin bu sesi duyduklarında kaçıp saklandıkları görüldü. Böylelikle bu seslerin özel iletiler içerdiği anlaşıldı.
Buraya kadar her şey alışılmış, sıradan ikazlar üzere görünebilir lakin işler bu noktadan sonra başlıyor. Araştırmacılar çayır köpeklerinin farklı yırtıcı cinsleri için farklı davetler ürettiklerini keşfetti. Sözgelimi çakal, insan ve evcil köpekler için ihtarlar farklı oluyor. Hatta cinslerinin yanında renk, boyut ve biçim bilgisi vermeyi de ihmal etmiyorlar. Yani, kilolu, uzun ve beyaz gömlek giyen bir beşerle zayıf, kısa ve yeşil gömlek giyen bir insanı ayırt edebiliyorlar.
İşin en enteresan tarafı ise daha evvel hiç görmedikleri orijinal bir obje için bile, örneğin siyah, oval bir karton için birbirinden habersiz birebir çağrıyı üretebiliyorlar. Böylelikle kendi ortalarında biçimini, rengini ve boyutunu iletebiliyorlar.
Ve tıpkı beşerler üzere farklı kabilelerden gelen çayır köpekleri birbirinin lisanını anlamıyorlar. Sözgelimi Meksika çayır köpekleri ve Gunnison çayır köpekleri birbirinin ürettiği davetleri karşılıksız bırakıyorlar.
Çayır köpeklerinin bağlantısı yırtıcı görmeleri ve birbirini uyarmaları üzerine şurası üzere görünse de günlük hayatta çok hoş muhabbet de edebiliyorlar. Kendi ortalarında farklı sesler çıkarıyorlar lakin bu seslerin sonunda rastgele bir hareket gözlenmiyor. Bazen bütün gün çene çalıyorlar. Maalesef toplumsal hayatlarındaki bu tatlı sohbetlerini anlayabilecek düzenekleri şimdi geliştiremedik.
YUNUS LİSANI
Şayet çayır köpekleri üzere kemirgenlerin bile kendilerine mahsus bir lisanı olması size değişik geliyorsa bir de başka gelişmiş canlılara göz atın.
Fillerin ölen arkadaşlarının akabinde cenaze düzenledikleri ve kaçak avlanan insanların köylerine atak düzenledikleri biliniyor. Şempanzeler uzun süren savaşlar yapıyorlar. Bu tip karmaşık davranışlar elbette karmaşık irtibat sistemlerini gerektirir. Mesela kurtların nasıl olup da büyük atakları düzenlediğini ve koordine ettiğini hiç merak etmiş miydiniz?
Yunusları ele alalım, son yapılan araştırmalarda öteki yunuslarla irtibatlarında kolay şeyleri kullandıkları ve “kültürleri” oldukları görüldü. Islık ve şaklama üzere eslerle birbirleriyle konuşuyorlar. Tüm bunlar anlamsız değil üzere görünüyor, pekala biz ne dediklerini ne vakit anlayacağız?
Aslına bakılırsa araştırmacılar yarım yüzyıldan beri hayvan-insan irtibatının iki istikametli olması için çok uğraşıyorlar lakin kat edilecek daha çok yol var.
Yunuslarla olan serüvenimizde araştırmacılar en büyük pürüzlerden birisinin bağlantı ünitelerini bilmeyişimiz olduğunu savunuyorlar. İnsanların irtibat ünitesi olan ses üniteleri lisanın yapısını oluştururken yunuslarda şakırtıların mı ıslıkların mı bağlantısı sağladığı bilinmiyor. Dahası bunların kombinasyonları hakkında öğrenmemiz gereken çok şey var.
Yunusların ıslıkları birbirinin ismini söylerken kullandığı biliniyor lakin şaklamaları ve beden lisanları hala çözülememiş bir gizem. Olağan ki yunusların tahlil gerektirecek bir lisanları olmadığını söyleyenlerin sayısı da oldukça fazla.
Araştırmacılar yunusların bizim anladığımız manada söz, cümle ve gramer yapısına sahip olmadığını, hasebiyle yunus lisanını çözmeyi Mısır hiyeroglifi okumaya yahut yeni bir lisan öğrenmeye benzetmenin mantıksız olduğunu söylüyorlar. Bağlantı ve lisan ortasında bir ayırım olup olmadığını lakin vakit söyleyecek.
Kaynak: Herkese Bilim Teknoloji
Cumhuriyet
