Bu palavralardan birine nazaran: CHP’nin anayasaya da girmiş olan Altı Ok’undan “Halkçılık” unsuru de bir kandırmacadan ibarettir. O denli ki Atatürk vaktinde ortalıkta dolaşıp yabancı misyonların gözünde prestijimizi iki paralık etmemeleri için köylülerin Kızılay ve Ulus’ta dolaşmaları yasaklanmıştır. Beşerler bu tezvirata inanmış ve daha sonraki nesiller genç Cumhuriyet’i yermek için bunları hiç düşünmeden kullanmıştır.
Tezviratçılar, Atatürk’ü görmek için Ankara’ya gelen Âşık Veysel’in Yenişehir’e, dahası Ankara’ya sokulmadığını söyleyip müellifler. Günümüzde Kızılay olarak anılan Yenişehir 1930’larda yeni yeni kurulmaktaydı. Güya, Ulus ve Yenişehir semtlerine gümrük kapısından pasaport göstererek girilirmiş üzere anlatırlar.
Köylünün Ulus’a sokulmamak savını ele alalım: 6 Ocak 1961’den evvel TBMM binası Ulus’ta idi. Artık müze olarak kullanılan bina. Güvenlik gereği birinci vakitler yayaların TBMM’nin önünden geçen kaldırımda yürümelerine müsaade verilmez, yalnızca köylülerin değil kentlilerin de Ankara Palas’ın önünden geçen kaldırımda yürümeleri tavsiye edilirmiş. Palavraya kaynaklık eden gerçek bu.
Bu kadar savunmadan sonra bir soru soracağım: Günümüzde TBMM’ye yaklaşmak mümkün mü?
Âşık Veysel’in Kızılay’a değil, Ulus’ta bir çarşıya sokulmamasına gelince, işin doğrusunu kendi ağzından okuyacaksınız.
1956 yılında aldığı sesin eski yol kaydını bulup 54 yıl sonra CD’ye aktarıp 2010’da bana gönderen kıymetli dostum şair ve müellif Nedret Gürcan’a (1931-2019) çok teşekkür ederim. Onun sayesinde tarihi bir anı bir daha yitirmemek üzere yakalamış bulunuyoruz.
[Muhabirin açıklaması: Saz çalıp para kazanmak için gittiği Dinar’da 4 günde 4 konser veriyor, bu konserlerden birinde yaptığı sohbet vaktin ses kayıt aygıtı telli diktafona aktarılıyor. Konuşmanın değerli bir kısmı çok net anlaşılır durumda. Bir kısmı şair Nedret Gürcan tarafından Şairler Yaprağı mecmuasında de yayımlanan o sohbette, Âşık Veysel Atatürk için şiir yazdığını söylüyor. Konuşmayı hiç müdahale etmeden, mümkün mertebe Âşık Veysel’in kendi söylemiyle aktarmaya çalıştık. Türkçenin bu büyük üstadını redakte edecek yeteneği kendimde göremedim.]
Ses kaydı, Âşık Veysel’in saz çalışıyla başlıyor. Müzik bitince bir erkek sesi: “Çok çok teşekkür ederiz üstat. Eksik olmayın. Gerek ben Nedret Gürcan gerek ortaokul müdür muavini Reşat Ünsal size çok çok teşekkür ediyoruz ziyaretiniz için. Artık Dinar Belediye Reisi’nin yanına kadar gidelim. Kendisi bekliyor.”
– Sağ olun. (Âşık Veysel’in sesi)
Memleketimizin yegâne halk saz şairi, değerli üstat Âşık Veysel Şatıroğlu gözlerini kaybettikten sonra saz çalmaya başlamış ancak şairliğini lakin Cumhuriyetin onuncu yıldönümünde göstermiştir. Bize söylediğine nazaran birinci şiirini Cumhuriyetin onuncu yıldönümü üzerine Atatürk’ü bahis alan bir destanla yazmıştır. Kendisinden Atatürk’e ilişkin bir anısı olup olmadığını sorduğumuz değerli Âşık bize çok hoş bir öyküsünü anlattı. Ne yazık ki büyük Atatürk’ü bu büyük sanatkâr hiç görememiş ama çabucak hemen gördü üzere bir şey olmuş. Artık bu kıssayı kendi ağzından dinliyoruz. Buyrun üstat… (Sözü Âşık Veysel alıyor.)
BİZ DAHİ GEÇELİM ÖZ CANIMIZDAN
– Onuncu yıldönümünde bizim nahiyede Ali İstek isminde bir müdür varıdı. “Onuncu yıldönümüne bir şiir yahut destan hazırla” deye bana beş-on gün önce habar virmişti. İşte biz de o vakitler bir destan hazırladıh, nahiyeye gettik. Birinci kez da orada ohudum. Destan da şu idi. Baştan bir kıtasını okuyayım: “Atatürk’tür Türkiyenin ihyası / Gurtardı vetanı düşmanımızdan / Canını bu yolda eyledi feda / Biz dahi geçelim öz canımızdan.”
İşte bu destanı orada ohudum. Nahiye müdürü yazdı, aldı Ankara’ya gönderirim deye. Bekledih. Geldi, geleceh, Atatürk duyar, bizi ister felan bir ümitle epey bir vakit bekledih. Nihayet, kara gışın içinde, önceki arkadaşım İbraam varıdı, Angara’ya gadar gidelim dedih. Yaya olarak düştüh yollara. Akdağ madeninden, Yozgat koylerinden, Alaca’nın koylerinden, Sungurlu ve koylerinden, efendim, Çangırı’nın birtakım koylerinden, Çıbık’tan hasılı üç ayda Angara’ya gelebildih. Zira gış, yaya…
BİZE YEDİRMEDİKÇE KENDİSİ DE YEMEZ
Ankara’ya geldih. Konuk olacah bir yerimiz yoh. Cebimizde para yoh. Gendimize güvenemiyoruh otelde şurda burda yatmah için… Biz ne yaparıh filan… Orda burda kaygı yanar iken, dediler Erzurumlu Paşo dayı var. O adam müsafiperverdir, sizleri konuk ider didiler. Sora sora o adamı bulduh. Hakigaten adam da misafirperver bir adamıdı. Allah rahmet eylesin. Bizi seve seve konuk etti. Birkaç gun orda galdıhtan sonra, orda kahveler varıdı. Kahvelerde çalıp söylüyoruh… Orda Alaca’nın (burası anlaşılmıyor) köyünden bir Hasan Efendi isminde, Allah rahmet eylesin, orda vaktiyle gelmiş mesken yapmış. İki tane arabası var. Otomobiller çalışıyor. Ordan bizi gordü, konuk etti. Neyse orda kendi konutundan bize bir oda ayırdı. Yatah virdi. Gece geliriz, gundüz geliriz yatahlarımız hazırlanmış bayaa konutumuz üzere. Yemeklerimiz hazırlanmış. Bize yemea yedirmeyince yemaz.
HALK ŞEARİYİZ ATATÜRK’Ü GORMEK İSTİYORUZ
Dedim Hasan Efendi biz buraya yeyip içmek için gelmedih. Bizim maksedimiz var. “Neymiş” deye sordu adamcaağaz. Dedim bu türlü bir destanım var, bunu Atatürk’e duyurmak maksediyle geldim. Tanıdığımız yoh, yolunu bulamayoruz. Dedi, “vallahi ben personel bir adamım bu türlü şeylerle elakamız yoh. Lakin burda bir milletvekili var, gidelim ona danışalım da o ne türlü yol gosterirse gidelim oğa nazaran iş tutalım” didi. Gettik adama. “Ne istiyorsunuz” didi. Valla halk şaeriyiz, Atatürk’ü gormek istiyoruz didik. “Bırak canım” didi, “siz kıyıda köşede çalın çığırın, geçin gidin beş-on para kazanabiliyorsanız” didi.
“Halk şaerine, şuna buna ehemmiyet veren yok” didi. “Hayır o denli deel, bizim şöyle bir destanımız var, bunu okuyalım da onun için onu duyuracağız” didik. “Söyle bakalım” didi. Motamot destanı baştan ayağe gader ohudum. “Gozel” didi. “Çok iyi yazmışsın ve iyi düşünmüşsün” didi. “Bunu” didi, “Hakimiyeti Ulusal Metbaası’na abimiz (anlaşılmıyor) Bey’i goriyim de” didi. “Yarın saat sekizde bir yanıt viririm”. Gittih.
Nota bene:
“Âşık Veysel’in CHP’nin tek parti periyodunda Sivas’a bile girmesinin yasaklandığını, bağlamaların kırılıp yakıldığını söyleyen Başbakan Erdoğan’a Veysel’in torunu Yeliz Şatıroğlu’ndan yanıt geldi:
“Demokrat Parti periyodunda dedeme ‘Bizim partinin vatan cephesine üye olmanı istiyoruz’ demişler. Dedemin yanıtı şu olmuş: ‘Ben yalnızca Atatürk’ün partisine (CHP) üyeyim. Diğer partiye üye olmam…’ Bunun üzerine dedemin Sivas ilişkili müzik çalışmalarına mani olmaya çalışılmış. O devir dedemin radyolara çıkması da bir müddetliğine yasaklanmış. Hülasa Başbakan’ın kelamını ettiği yasakların CHP’yle ilgisi yoktur..”
(Sözcü, 07.03.13)
BELEDİYENİN PARASI TÜKENMİŞ
Neyse koye getmeh istedih. Bi avukatın birisi dedi ki “Yahu ben bir istida yazayım, belediyeye gotürün meccanen gidin” didi. “Neye para veresiğız” didi. Yazdı. Belediyeye çıktıh. Belediye istidaye bahtı. “Siz nasıl gelebildinizse o denli gidersiniz, siz sanatker adamsınız” didi. Geri geldik. Avukat sordu “Ne yaptınız” didi. “Mesele böyle” didik. “Dur bir de valiye yazalım” didi. Valiye yazdı. Gotürdük vali imza etti. Yine belediyeye gotüreceez. Belediyeye gotürdüh. Belediye gine reddetti. Ancak giderken vali yardımcısı “Gabul itmezse bana getirin” didi. Muavine getirdih tekrar. Adamcağız içerledi. “Bırakın baba” dedi. “Herhalda Angara Belediyesi’nin parası tukenmiş, sizin için parası yoh” didi. Çıktıh. Orda donelim monelim deriken adam “Bir de şeye uğriyah” didi, halkevine. Tahminen ordan bir yardım olur felan. Halkevine gettik, halkevinde içeri girecaaz kapıcılar bırahmeyor. Ordan bir adam çıhtı. “Ne dolanıyorsunuz burda” didi. “Halkevine gireceğiz kapıcılar koymuyor” didik. “Yahu bunları bırakın bunlar tanınmış edam. Âşık Veysel’dir” didi. Geçsin edebiyat şube reisi elakeder olsun. Gotürün gosterin” didi.
50 lira verdiler döndük köyee
Adamlar bizi gotürdüler. Gaziantepli İshak (anlaşılmıyor) Beyefendi varıdı. Edebiyat şube reisi oymuş. Bizi gorünce “Ooo buyrun buyrun buyrun”, bir iltifat hürmet. Sordu, sual etti, yazdı hangi şairlerden birisin… Duyduğu şiirleri yazdı gaydetti. Dairalar dağılıyor, saat 6 oldu. Orda İzzet Ünlü Beyefendi varıdı, Afyonkarahisar milletvekili. Sonra Necip Ali Beyefendi varıdı. Bir Denizlili. Umum halkevlerinin reisiydi o vakitler. Onlar giderken, “Buyrun beyefendiler halk şaerleri gelmiş, biraz dinleyelim” didi. Başımızı sardılar, toplandılar. Çaldıh söyledih. Necip Ali Beyefendi dedi ki “Yahu bunlar perişan adamlar, bunlara bahmalı, birer gat elbise yapdırın” didi. “Kerem’e yaptırın (anlaşılmıyor) gozden çıkarman,” didi. Yani ikimize yaptırın. Neyse, “Pazar gunu de” dedi, “Halke bir gonser tertib edin bir gonser virsinler” didi. Pazar gunüne elbiseleri hazırmışlar. Gettik geyindih. Orda bir gonser virdik. 50 lira virdiler ordan döndük köyee.
RADYODA DUYUP TELEFON ETMİŞ
Sonra dolandık İstanbul’a vardıh. İstanbul’da, daha Angara’da radyo açılmamıştı, radyo konutunda söylerken, Atatürk rahmetlik, Dolmabahçe Sarayı’nda içermiş. Duymuş. Biz çıktıh (kesintiler) telefon etmiş radyo meskenine. Bizi de bir Arapgirli bir Memmet Efendi isimli birisi, Guledibi’nde gapıcıymış, bizi aldı oraya gotürdü. Orda çalıp eğleneyoz. Radyo konutundan karşılık virmişler ki “Çıhtılar edreslerini bilmiyoruz”. Emniyet müdürlüğüne telefon etmişler. Polisler 12’ye gader İstanbul’u altüst etmiş, aramış daramış bulamamışlar. Sabahleyin geldik. Cemil Beyefendi “yahu akşam nerdeydiniz bir fırsat kaçırdık ki”… “Hayrola neymiş” didik. “Böyle bu türlü oldu, nerdeydeniz” didi. Eee natürel müteessir olduk emme “iş elden cıhtı, ne yapalım ya” didik.
“Valla ben bir mektup yazayım Yaver Şükrü Bey’e” didi. “Gidin doğrulun yanlışsız Dolmabahçe Sarayı’na gader” didi. Yazdı, mektubu aldıh, sazı aldıh, haydi bahalım Dolmabahçe Sarayı’na. Vardık gapıya dayandıh. Polisler “Ne o” didiler, “Böyle bu türlü olmuş” didik. Komiser dedi ki “Evet evet bırahın geçsinler akşem (anlaşılmıyor) Atatürk” dedi. Geçtik içeriye. Vardık, Yaver Şükrü Bey’e habar virdiler, geldi. Mektübü verdih. Açtı ohudu. “Ne yapayım talihiniz dutmadı” didi. “Akşem o gadder arattım saat 12’ye gader” didi. “Fakat bulduramadım” dedi. “Malum bu bir keyf zamanıdır” didi. “O vakit çok iyi, hakkınızda hayırlıydı” didi. “Fakat artık söylenmez ve ben söyleyemem” didi.)
Âşık Veysel’in kendisiyle 1956 yılında Dinar’da yapılan söyleşiyi okudunuz. Başından geçenleri samimiyetle anlatıyor. Rastgele bir densiz sazını kırmış olsaydı, onu da anlatırdı.
1950 yılında, yasasını iktidar ile muhalefet önderlerinin birlikte hazırladığı genel seçimi kaybeden CHP, 27 yıllık tek parti iktidarından sonra, dünyada örnek ve gibisi olmayan uygar davranışla iktidarı Demokrat Parti’ye barış içinde teslim etti. Fakat 1950’de iktidara gelen Demokrat Parti’den başlayarak günümüze kadar, iktidara gelen bütün sağcı partiler Cumhuriyeti kuran partiyi karalamak emeliyle günahsız olayları bilakis çevirip kendi çıkarları için kullanarak her türlü palavraya dolana başvurdular.
Âşık Veysel’in Ankara’ya alınmaması, sazının kırılması palavrası da bunlardan biridir. Lakin aslında gaye devrimci ve halkçı Cumhuriyettir. Çağdaşlaştırıcı Cumhuriyet, toplumu dönüştürecek ihtilal ve ıslahatlara başlayınca mürteci akımlar ve tarikatlar yeminli ve inatçı bir direnmişe geçti ve yeraltına indi. 1950’de iktidara geçmelerine rağmen hâlâ yeraltı prosedürlerini kullanıyorlar ve Cumhuriyete karşı “Beşinci Kol” formülüyle çalışıyorlar. Bu insanların “Âşık Veysel” palavra ve düzmecesinden vazgeçeceklerini hiç sanmıyorum. Fakat bundan sonra Âşık Veysel’in ağzından çıkan yalanlama tarihî bir şahit ve ispat olarak kalacak.
Muharrir Aka Gündüz
ATATÜRK’ÜN BAŞI KALABALIHTI, PEHLEVİ GELİYORUDU
(Sabahsı saat sekizde geldih. Adam gine “Yoh” didi, “Ben bu türlü şeye karışmam” didi. “Gedin ne yaparsanız yapın. Ben o denli şeyleri bilmem” didi. Eeeee ümidimiz kesildi. İbraem’e didim, “Haydi gideh yahu, madem metbaa bunu basarmış, kendimiz gideh bir görüneh bahalım nasıl olur”. Ordan indıh Bent Deresi’nden Karaoğlan Çarşısı’na gireceğimiz zeman polisler bizi zırp yakaladı. Ayağımızda çarıh, bacağımız şalvar, üstümüzde şal ceket, belimizde guşak, perişan bir vaziyette. “Girmen çarşıya” didi. “Yahu biz dilenecek değiliz, bizim öteki işimiz var!”. “Hayır” didi, olmaz giremezsiniz” didi. E öbür türlü bir şey diyemedih, “Girmeyeh” didik. Birez geri döner üzere ettik, polisi sapıtmış üzere olduk goya. Polis bizi takip ederimiş. Yeniden ileriye devam ettih, polis geriden geldi, İbraam’ın yakasından duttu, “Beynini patladırım girme deyom” didi. “Beyefendi tel alacağız” filan… “Tel alacaasan bunu bi yere oturt” didi, “Git telini al gel!” didi.
İLTİFAT BAŞLADI
İbraam beni bi gayfeye oturttu. Getti teli aldı geldi. Gittih sazı telledih düzenledih. Bu Dış Gapı tarafından dolandık, çarşıdan gidemeyoz. Gettik metbaayi bulduh. Vardıh. “Ne istiyorsunuz” didiler. “Ağa Gundüz* Bey’i goreceğiz” didik. Neyse haber virdiler, geldi. “Ne istiyorsunuz” didi. “Valla bu türlü böyle bir destan hazırladıh, bunu metbaaya vereceeiz” didik. “Okuun bahiyim” didi. Ohudum. “Gozel” didi!
Çabucak fotoğraflarımızı aldılar. Destanı yazdılar. Orda telif hakkı 8 lira bir para virdiler bize. O vakit için gıymatli. Sabahleein gelin gazetenizden gazete alın dediler. Sabahlayın vardık beş-altı tane gazatea virdiler. Aldıh, çarşıya çıktıh. Polisler “Ooo Veysel Efendi, siz misınız Âşık Veysel? Efendim kahvelere girin oturun istirahat idin, ayaküzeri dolaşman filan filan iltifat başladı.” Onun üzerine bir süre gezdik. Gece gezdik, gundüz gezdik. Kimi tanıyanlar oldu. Meskenlerine gotürdüler. Saet teğe gadder, ikiye gadder geliriz gideriz ne polis ne de şey hiç kimse müdahale etmedi. Hatta ellerinden gelen yardımı esirgemediler. Eeee, dinledih hiçbir ses-sade yok. Atatürk okuyacak da, bizi çağıracak… O vakit da başının kalabalıh zemanıydı. Şu İstek Pehlevi (İran şahı) geliyorudu, o esnada.
Cumhuriyet
