İngiltere’nin 1960’larda Latin Amerika’da ‘komünizmin yayılmasına karşı’ gizli faaliyetleri ortaya çıktı

Getty Images

Birleşik Krallık istihbarat örgütlerinin 1960’larda Latin Amerika’da evvelden bilinenden daha fazla saklı faaliyette bulunduğu ortaya çıktı.

ABD’nin bugüne kadar bölgedeki saklı operasyonlarıyla ilgili pek çok bilgi ortaya çıksa da Birleşik Krallık’ın neler yaptığı daha az biliniyordu.

Notthingham Üniversitesi’nden Prof. Rory Cormac, kısa mühlet evvel saklılığı kalkan dokümanların “özel politik eylemler” denilen kara propaganda ve sahtekarlık faaliyetleriyle kamuoyunu komünizme karşı etkileme çalışmalarını gösterdiğini söylüyor.

Getty ImagesBirleşik Krallık komünizmin Latin Amerika’da yayılmasına karşı saklı faaliyetlerde bulundu

BBC’ye konuşan Cormac, “Bu bizim için sürpriz oldu zira tarihçiler Birleşik Krallık istihbarat örgütlerinin daha çok Orta Doğu ve Güneydoğu Asya’da faaliyet gösterip Latin Amerika’yı CIA’e (ABD Haber Alma Teşkilatı) bıraktığını düşünüyordu” dedi.

‘Kara propaganda’

1961’de Ronnie Burroughs isimli bir diplomatın Latin Amerika’yı Dışişleri Bakanlığı ve dış istihbarat servisi MI6 ismine ziyaret etmesinden sonra Londra’da alınan bir kararla bölgedeki kapalı aksiyonlar artırıldı.

Britanya bölgede bilhassa kara propagandaya odaklandı. Buna uydurma malzemeler üretmek yahut insanları şuurlu bir biçimde yanlış şeylere inandırmak da dahil.

Bölge o devirde global olarak artan değere sahip bir yer olarak görülüyordu.

1959’daki Küba ihtilalinin akabinde bölgedeki komünizm tesiri de artmıştı.

Latin Amerika olağanda Londra’dan daha çok müttefiki Washington’ın oyun alanı olarak görülüyordu.

Getty ImagesBirleşik Krallık Latin Amerika ve Karayipler ile ticaretini artırmak istiyordu

Prof. Cormac ABD’nin bölgedeki faaliyetlerinin Birleşik Krallık’tan çok daha fazla olduğunu, Londra’nın daha çok ticarete odaklandığını söylüyor ve ekliyor:

“İngiltere bu operasyonları iki nedenden dolayı yaptı: Birincisi ABD ile iştirakinde kendisinin de bir rol oynadığını gösterip, gitgide tek tarafın tartı kazandığı bir ilgide kaldıraç tesiri yaratmak.

“İkincisi ise ABD’nin bölgede tesirinin azalmaya başladığını düşünen Birleşik Krallık, Latin Amerika pazarlarından daha fazla hisse almak istedi.

“Bu iki gaye her vakit birbiriyle uyumlu bir formda gerçekleşmedi natürel ki.”

Birleşik Krallık bunun için bölgede propaganda faaliyetlerinde çalışanların sayısını artırdı, MI6 da yeni merkezler açtı. Bunlardan ikisi Şili ve Venezuela’daydı.

Bir Birleşik Krallık yetkili “büyük bir ganimet” olarak nitelediği Venezuela’nın “zengin bir ülke olduğunu ve hükümetinin de değerli bir yatırım sermayesi kaynağı olduğunu” söylemişti.

Getty ImagesVenezuela’nın başşehri Caracas

Ana gaye kiliseler, siyasi partiler ve sendikalarla birlikte çalışarak ve propaganda formüllerini kullanarak komünizme karşı faaliyet yürütmekti.

Bu faaliyetler ortasında Kolombiya’da yaygın bir formda basılan yeni bir mecmua yaratmak, Şili ve Bolivya’da bildiriler dağıtmak vardı.

Mahallî radyo prodüktörlerine verilen rüşvetlerle propaganda metinlerinin de radyolarda oynatılması sağlandı.

Bir Birleşik Krallık yetkilisinin “Bana 100 bin sterlin verirseniz bütün And Dağları bölgesindeki radyo yorumcularını satın alabilirim” dediği de ortaya çıkan bilgiler ortasında.

Bir başka faaliyet de Bolivya’da rahiplerle birlikte çalışarak Küba ve Sovyetler Birliği propagandasına karşı propaganda yaymaktı.

Birleşik Krallık’ın istemediği Ekvador Lideri Carlos Julio Arosemena Monroy’a karşı da rahiplerle birlikte çalışma yürütüldü.

Getty ImagesEkvador Devlet Lideri Arosemena Küba ihtilaline sempatiyle yaklaşıyordu

Prof. Cormac’ın Journal of Stratejik Studies’te (Stratejik Çalışmalar Dergisi) yayınlanan son makalesinde yer alan bilgilere nazaran yapılan çalışma sonucu Başşehir Quito sokaklarında gereksinim duyulması halinde en az 5 bin kişilik bir hareketçi kümesinin bir ortaya getirilebileceği, bunların da birçoklarının Katolik gençlerden oluşacağı hesaplanmıştı.

Birleşik Krallık’ın sendikalara yönelik çalışması ise içeri sızma ve ele geçirme yahut toplantılara ziyan verme halinde oldu.

2019 ve 2020’de saklılığı kalkan dokümanlara nazaran ortadaki fikirlerden biri de uydurma dokümanlar yaratarak Brezilya’da komünistlerin sendikaları ele geçirdiği izlenimi verip, Devlet Lideri Joao Goulart’ın kendi pozisyonundan tasa etmesine yol açmaktı.

Getty ImagesGoulart 1972’de Washington’a giderek John F. Kennedy ile görüştü ancak bağlantıları sonraki yıllarda berbatlaştı

İngiltere bu planını hayata geçirmedi ancak Goulart 1964’te ABD dayanaklı bir darbe ile devrildi.

İngiltere birtakım periyotlarda de seçime tesir etmeyi düşündü. Bunlardan biri de 1964’te Şili’de sosyalist Salvador Allende’nin kazanmasından telaş edilen seçimdi.

Getty ImagesSalvador Allende 1964’te Şili Devlet Başkanlığı için aday olmuş ama seçimi kaybetmişti

Hususla ilgili evraklardan birinde “Allende iktidara geldikten sonra komünistler tarafından yönlendirilecektir, kendi isteğiyle yahut öbür yollardan… Bunun sonucunda Küba çizgisinde bir idare ortaya çıkabilir” sözleri yer alıyor.

Ortaya çıkan dokümanlar üzerinden genel bir kıymetlendirme yapan Cormac, Birleşik Krallık’ın saklı faaliyet yürütmesini “Küresel rolünü az para harcayarak devam ettirme isteğiyle” açıklıyor.

Cumhuriyet