NASA
İstasyon, bir yuva olmasının yanında, bilim beşerlerine eşsiz bir laboratuvar hizmeti de sundu. NASA’ya nazaran, istasyonun mikro yerçekimi laboratuvarı 20 yıldır 108’den fazla ülkeden bilim insanı tarafından gerçekleştirilen yaklaşık 3 bin araştırmaya mesken sahipliği yaptı. Yani Dünya’dan 408 km yüksekteki istasyonda biyoloji, fizik, astronomi ve hatta tıp alanında birçok keşif gerçekleşti.
Üstelik bunlar ortasında birçok çarpıcı keşif yer alıyor. Örneğin uzayda ve haliyle Milletlerarası Uzay İstasyonu’nda yapılan birinci patentli icat, bir kahve fincanı oldu. Kasım 2008’de mühendis ve astronot Donald Pettit, çay ve kahvesini açık bir kaptan içmek istedi. Akışkan dinamiğinin büyüsünden yararlanan kimya mühendisi gayesine ulaştı. O vakte kadar astronotlar, tüm içecekleri bir pipet yardımıyla plastik torbadan içiyordu.
Bilim insanları ayrıyeten, mikroorganizmalardan bitkilere, hayvanlardan insanlara kadar tüm canlıların uzayda nasıl hayatta kalacağını öğrenmek için birçok araştırma yürüttü.
2017’de mürettebat, istasyonda bulunan bir mikrop örneğini aldı ve DNA’sını izole etti. Bunun akabinde birinci sefer bir örneğin genetiğini, Dünya’ya göndermeden sıralamayı başardı. Bu da araştırmaların çok daha süratli ve verimli yapılmasına imkan tanıyan ileri bir adım oldu.
Lakin bundan da evvel astronotlar çok daha çarpıcı bir muvaffakiyete imza attı. Mars üzere uzay vazifelerinde astronotların yiyecek bulması için yollar arayan bilim insanları, 2014 yılında birinci uzay bahçesi Veggie’yi UUİ’de kurdu. Ve 10 Ağustos 2015’te NASA astronotları, uzayda yetişen birinci marullarını yedi. Ajansa nazaran astronotlar, artık turp yetiştiriyor.
NASA ayrıyeten, mikro yerçekiminin insan bedeni üzerindeki tesirlerini de yakından izledi. Bu husustaki büyük çalışma, “ikiz çalışması” diye biliniyor. 2015’te başlatılan çalışma, tek yumurta ikizleri olan astronotlar Mark ve Scott Kelly’yle yapıldı. Scott UUİ’de bir yıl geçirirken, Mark dünyada kaldı. Bu mühlet boyunca bilim insanları, iki kardeşin tüm fizyolojik, moleküler ve bilişsel ayrıntısını inceledi. Sürecin sonunda Scott’ın gen sözünün bir kısmı değişmiş olsa da öteki her şeyin ikiz kardeşiyle misal kaldığı görüldü.
İstasyonun hastalıklarla gayrette de yardımı dokundu. Hücreleri yerçekiminin tesirleri olmadan inceleyen araştırmacılar, Angiex Kanser Terapisi üzere tümör büyümesini önleyebilecek potansiyel kanser tedavilerini test etti. İstasyonda ayrıyeten, genetik bozukluklar, Alzheimer, Parkinson yahut astım üzere hastalıklarla ilgili araştırmalar da yapıldı.
Tüm bunların yanında astronomlar, istasyonu Dünya dışı fenomenleri incelemek ve cihanın sırlarını çözmek için de kullanıyor. Örneğin, 16 Mayıs 2011’de başlatılan Alfa Manyetik Spektrometre – 02 (AMS– 02) isimli proje, cihanın nasıl var olduğunu anlamak için kozmik ışınlar ve kozmik parçacıklara dair bilgi topluyor. Proje 2017’de, 100 milyardan fazla kozmik parçacıkla ilgili data toplayarak bir dönüm noktasına ulaştı.
2018’de ise Japonya Uzay Ajansı, MAXI ismi verilen bir X-ray görüntüleme teknolojisi sayesinde gökyüzünde gizemli bir X-ışını kaynağı keşfetti. NASA’nın Nötron yıldızı izleme aygıtı NICER, kaynağı çabucak araştırmaya başladı ve ikili kara delik sistemi olduğunu saptadı.
Velhasıl 1998’de fırlatılan ve bundan iki yıl sonra insanın ulaştığı uzay istasyonundaki 20 yıllık süreç, sayısız araştırma alanına kapı araladı. Üstelik bu, yalnızca başlangıç. Çünkü istasyonda vazifeli bilim insanları, her gün yeni çalışmalar yürütüyor ve akşam olunca “yuva” dedikleri istasyonda uyuyor.
Kaynak: Independent Türkçe, The New York Times, Popular Science
Cumhuriyet
