“Çatlak” sineması, 57. Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’ne “Hayaletler” ile birlikte damga vuran sinemalardan biri. Fikret Reyhan’ın yönettiği sinema, Dr. Avni Tolunay Heyet Özel Ödülü’nü kazandı. Sinemanın bayan oyuncularının tümü ise En Uygun Bayan Oyuncu Ödülü’nü paylaştı. Reyhan, tek yere ve 82 dakikaya sığdırdığı sinemasında derli toplu ve herkese tanıdık gelebilecek bir kıssa anlatıyor: İngiltere’de çalışan Fatih, arkadaşı Ayhan’dan Türkiye’deki ailesine göndermek için borç almıştır. Borç, Fatih Türkiye’ye döndüğünde de ödenmeyince Ayhan aileyi ziyarete gelir ve parasını ister. Bu borcun talep edilmesi birebir apartmanda yaşayan aile içinde tansiyona yol açar… Sinema iyi yazılmış senaryosu ve her biri tiyatrocu olan oyuncularının fevkalade performansıyla aldığı mükafatları ve daha fazlasını hak ediyor. “Çatlak”ın ödüllü oyuncuları Tuğçe Yolcu (Şeyma), Elif Ürse (Hacer), Gülçin Kültür Şahin (Fatma), Canan Atalay (Gülnaz) ve Süreyya Kilimci (Şükran) ile konuştuk. Oyuncular, mükafatların çoğunluğunun bayanlar tarafından kazanılmasının artık konuşulacak bir şey olmaması gerektiğini lisana getirdi.
‘MİTOZ BÖLÜNME!”
– Birinci olarak hepinize En Âlâ Oyuncu Mükafatı kazanmak nasıl bir his diye sorsak?
Tuğçe Yolcu: Çok emek ve çokça itina gösterdiğimiz bir işin izleyici ile buluştuğunda bir karşılık bulması, tesir yaratması ve görünür olması, akabinde da ödüllendirilmesi çok gurur okşayıcı. Suya bir sefer daha balıklama atlama heyecanı doğuruyor beşerde. Ve tabi ansambl olarak almak bu duyguyu mitoz bölünmeyle çoğalttı.
Elif Ürse: Büyük bir sürpriz oldu. Ödül anında söylediğim üzere, çok incelikle düşünülmüş bir ödüldü. Çatlak’ı izleyince göreceksiniz, biz bayan oyuncular ön planda değiliz. Ama çerçevenin dışındayken dahi içerideyiz. Ben bunun sinemanın kederlerinden, tenkitlerinden biri olduğuna inanıyorum. Ve heyet incelikle bu tenkide, sinemanın bağlamına katkı sağlamış oldu. Tıpkı vakitte bunun bir ansambl mükafatı olması sevinci ikiye katlıyor.
Gülçin Kültür Şahin: O gece de dediğim üzere, o mükafatı almayı 10 yaşımdan beri hayal ediyorum. (Gülüyor.) Hayat insanı hesaplamadığı, çok farklı taraflara savurabiliyor. Hayalindeki işi yapmak günümüzde maalesef büyük bir lüks. Ben de oyunculuk yapma hayalimi gerçekleştirebilmek için yıllardır çok şeyden feragat ederek çok çalışıyorum. Bunun tutkuyla takip ettiğim bir platformda takdir edilmesi beni inanılmaz memnun etti. Bu mükafatı her birine başka farklı hayranlık duyduğum arkadaşlarımla paylaşmak sevincin farklı ve çok güçlü bir formunu deneyimlememi sağladı. Uzun vakittir bu türlü bir şey hissettiğimi hatırlamıyorum.
Canan Atalay: Ödül almak sevinç yaratan bir motivasyon kaynağı oldu. Mükafatı paylaşmak ise bu sevinci çarpı beş yaşattı diyebilirim.
Süreyya Kilimci: Tanım edemeyeceğim bir histi. Hepimizin almış olması öylesine değerli ki. Bayanların bayanlara sarılıp alkışladığı, onurlandırdığı bir dünyanın çok daha hoş olacağını söylerim ve inanırım, gerçek ödül bence bu birlikteliğe verilen bir armağan oldu.
‘CİNSİYETİMİZLE DEĞİL, İŞİMİZLE VARIZ’
– Ayrıyeten şenlikte verilen mükafatlar “çoğu bayanlara gittiği” gerekçesiyle çok konuşuldu. Siz ne düşünüyorsunuz bu bahis hakkında? Ayrıyeten, Türk sinemasındaki bayan temsili hakkında neler söylemek istersiniz?
Canan Atalay: Mükafatların birçoklarının erkeklere gitmesinin olağan karşılandığı bir coğrafyada aksisi bir durum olduğunda “kadınların zaferi” başlığının atılmasının da, muvaffakiyete gölge düşürme yöneliminin de, cinsiyetimizle değil işimizle var olduğumuzun gözardı edilmesini de çok eski buluyorum. Türkiye sinemasında temsili roller oynamak zorunda kalıyor ve sesimizi duyurabileceğimiz projeler bir elin parmağını geçmiyorken bu yapıdan dahi sıyrılabilmiş olanları, bu tertibin kurallarını benimsemeyip tüm zorluklara karşın yazıp yöneteni, ve hayallerinin peşinden gitmenin yaşı olmadığını öğretenleri yalnızca tebrik etmeyi öğrendiğimizde dünya daha hoş bir yere dönüşecek, inanıyorum.
Gülçin Kültür Şahin: Bayanlar çok uzun vakittir her dala olduğu üzere bu kesime de çok fazla emek veriyor. Kesimin her noktasında işini çok iyi yapan bayanlar var ve daha çokları da yetişiyor. Bayanlar günlük hayatlarında bile diğerlerinin taleplerinden oluşan ağır yüklerle hareket etmek zorundayken iş hayatlarında da maalesef yıllardır aşılamayan cam duvarlar var. Onlar bir bir kırılmaya başladı artık. Duvarları inşa eden zihniyetin paniğini görebiliyoruz. Bu panik haliyle çok da akıl süzgecinden geçirmeden bayanların başarılarına gölge düşürmek ismine “pozitif ayrımcılık” etiketine sarıldıklarını düşünüyorum ve bu maalesef bu çağda bana çok cahilce geliyor. Türkiye sinemasında bayan yıllardır boyutu vakit zaman değişkenlik gösterse de toplumca kendisine biçilen rolün bir tezahürü olarak karşımıza çıkıyor. İzlediğimiz bayan karakterler kendi başlarına var olamıyor, varlığını en az bir erkekle bağı üzerinden tanımlıyor. Erkekleri ya da erkeklerin meselelerini konuşmadıkları bir an yok. Bunun da yeni devirde yavaş yavaş değişmeye başladığını düşünüyorum. Kendi kıssalarını kadın-erkek ayırt etmeksizin herkese anlatan gerçek bayan karakterlere yavaş yavaş kavuşuyoruz.
Tuğçe Yolcu: Bu sene birçok ödül bayanlara gitmedi. Bu sene birçok kategorinin başaranı bayandı ve mükafatların birçoklarını bayanlar “aldı”. Bunun olağanın dışında olduğunun altını çizmeyi yanlışsız bulmuyorum. Bayanın görünürlüğü, yeri, bayan karakterlerin dünyasına duyulan merak, bayan direktör sayısı erkek direktör sayısına nazaran evet maalesef az, ancak sinemanın toplumun gerçeğini tüm çıplaklığıyla yansıtmak üzere berbat bir huyu da var. Bayanların onlara imkân tanınmasına artık muhtaçlıkları yok. Etrafımda, tiyatroda, sinemada, sanatın her alanında çok başarılı, mert, kendi imkânlarını yaratan beşerler var ve birden fazla bayan. Pek yakında sayı saymayı bırakıp, muvaffakiyetin, başaranın cinsiyetiyle ilgilenmeden, yalnızca ortaya çıkanı konuşacağımız hoş günler göreceğimize inanıyorum.
Elif Ürse: Ancak biz “ödüllerin birçok erkeklere gitti” demiyoruz yıllardır. Sinemanın erkek hâkim bir dünya olduğu açık. Lakin değişiyor ve değişecek; şahane bayan direktörler, kurgucular, imaj direktörleri ve oyuncular geliyor. Şenlik sonrası heyetin olumlu ayrımcılık yaparak mükafatları bayanlara dağıttığı konuşuldu. Heyet üyelerinden Zeynep Oral bu iddiayı cevaplayan bir yazı yazmak zorunda kaldı hatta. Bu tezlerin ödül alan bayanları aşağı çekmek ve çamur atıp onları değersizleştirmekten öteki bir şeye yaramadığını düşünüyorum. Lakin bir an için heyetin müspet ayrımcılık yapmış olduğunu varsaysak dahi, şunu unutmayalım, bu ülkede bayanların var olma, hatta hayatta kalma savaşı var. Savaş olan yerde müspet ayrımcılık mübahtır diyebilirim en fazla. Şartların eşit olduğu bir dünyada değiliz ne yazık ki. Ancak değişecek. Herkes toplumsal cinsiyet eşitliğini kabul edecek. Öbür yolu yok. O vakit sinema da özgürleşecek, ve o gün geldiğinde “ödüller erkeklere gitti” denmediği üzere bayanlara gittiği de söylenmeyecek.
Süreyya Kilimci: Mükafatların erkeklere gitmesini konuşuyor muyuz pekala? Ya da hiç konuştuk mu? O vakit bayanlara gitmesi de konuşulacak bir şey olmamalı.
‘ORTAK BİR LİSAN YARATMAYA ÇALIŞTIK’
– “Çatlak” sineması, tek yerde geçen, kalabalık bir takımla çekilmiş bir sinema. Nasıl bir çekim süreci oldu ve nasıl bir hazırlandınız?
Tuğçe Yolcu: Kolay olmadı olağan ki. (Gülüyor.) Kalabalık ve kolektif çalışmanız gereken işlerde sabırlı ve saygılı olmanın gücüne inanıyorum. Setten evvel çok fazla prova yaptık, her gün en çok duyduğumuz cümle “Filmimizin bir ritmi var, ritimden çıkmayınız” oldu. Teknik olarak koreografi ve zamanlamanın ehemmiyetini bilen, bu bahiste esnek ve kıvrak oyuncular seçilmişti. Tüm bunlarla birlikte direktörümüz Fikret Reyhan da sabırla ve incelikle sineması ve bizi adeta mozaik yapar üzere tek tek dizdi. Ortaya hoş bir sinema çıktı, gerisinde da şahane beşerler bıraktı.
Canan Atalay: Yaz sıcağı, kalabalık oyuncu takımı ve teknik takım de eklenince fizikî olarak çeşitli zorluklar oldu olağan lakin tüm grup o kadar keyif aldık ki yaptığımız işten, bir müddet sonra bundan eğlenir duruma geldik. Direktörümüz Fikret Reyhan çekimlerden evvel tüm oyuncularla bir ortaya gelip ortak bir lisan yaratmak için provalar yaptı. Bu bahiste ne kadar başarılı olduğu konusunda sineması izleyen herkesin benimle hemfikir olacağından eminim.
Gülçin Kültür Şahin: Çekimlerden evvel ayrıntılıca çalıştığımız bir prova sürecimiz oldu. Sinema çok disiplinli bir sanat. Bir sineması oluşturan elementlerden bir tanesi bile iyi işlemese iyi bir sinema elde edilemiyor. Bizim sinemamızda de her ünite büyük bir özveri ve sevgiyle çalıştı. Çok kalabalık ve mükemmel bir takımla çalıştık. Çekimlerin çok büyük bir kısmı birebir meskende, hatta tıpkı odadaydı. Kocaman bir grup o konutta birçok gece geçirdik. Herkes kolektif bir formda yaptığımız işi birbirine takviye olarak ileri götürme sıkıntısındaydı. Fikret Reyhan’ın bir arada çalıştığı insanları çok iyi seçtiğini düşünüyorum.
Elif Ürse: Çekime başlamadan evvel çok uzun provalar yaptık ve Fikret Reyhan’ın kurmak istediği dünyayı başında anlamaya çalıştık. Yazın ortasında günler ve gecelerce bir meskenin küçük salonunda o çok kalabalık sahneleri çektik. Sıkıntı koşulları vardı olağan, sıcak ve oksijen eksikliği üzere, fakat bütün bunların yanında çok maharetli ve birbirine sonsuz saygılı oyuncularla çalıştığım için çok şanslıyım. Birbirimizin işini çok kolaylaştırdığımızı düşünüyorum. Tam bir grup çalışmasıydı. Doğal herkesin tiyatrocu olması, etkin tiyatro yapıyor olması, birebir kandan olmamız, çok organik bir dünya yaratmamızı sağladı.
Süreyya Kilimci: ‘Çatlak’ın tek yerde çekilecek olması fikrine pek sevinmiştik başta ancak yaz sıcağını düşünmemiştik. (Gülüyor.) Provalar yaptık bol bol ve çok yararını gördük nitekim de. O meşhur yemek sahnemiz çok prova yaptığımız yerlerden biri mesela ve kusursuz olmuş sahiden de, Fikret Reyhan o denli hoş bir matematik kurmuş ki, sinema onun üzerinden akıyor.
Cumhuriyet
