Naim Babüroğlu
YAŞASIN CUMHURİYET!
13 Ekim 1923’te, Ankara başşehir yapıldı. Kentin nüfusu 25 bindi. Mustafa Kemal Paşa, “Ankara, hükümet merkezidir. Ve ebediyen hükümet merkezi kalacaktır” dedi. Sıra devletin biçiminin ilan edilmesine gelmişti. Gerçi, açık bir meclis vardı ve idare biçimi Cumhuriyetten öbür bir şey değildi. Lakin, ismi şimdi konmamıştı. Başbakan Fethi Okyar’dı. Bu periyotta, bir hükümet buhranı ortaya çıktı ve kriz çözülemedi. 28 Ekim 1923’te, İsmet Paşa, Fethi Beyefendi (Okyar), eski Kolordu Kumandanı Kemalettin Sami, Kocaeli Küme Kumandanı Halit Paşa, Savunma Bakanı Kazım Paşa, Rize Milletvekili Fuat Bulca, Afyon Milletvekili Ruşen Eşref’le Çankaya’da akşam yemeğindedir. Yemek sonrası hükümet krizi görüşülür. Mustafa Kemal, planını çok evvel kararlaştırmıştı. Ortaya çıkan sorunu kökünden çözecek şu cümleyi söyler: “Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz.” Sonra, İsmet Paşa dışındakiler yemekten ayrılırlar. Atatürk ve İsmet Paşa, anayasa değişikliği üzerinde çalışırlar. Kanun teklifine, “Türkiye Devleti’nin hükümet hali Cumhuriyettir” kaydı konulur. 29 Ekim 1923 Pazartesi günü saat 20.30’da, anayasa değişikliği onaylandı. “Yaşasın Cumhuriyet” nidaları ve alkışlarıyla Cumhuriyet kabul edildi. 15 dakika sonra 20.45’te, oylamaya katılan 158 üyenin oybirliği ile Ankara Milletvekili Gazi Mustafa Kemal Paşa birinci cumhurbaşkanı seçildi. Atatürk, bunun üzerine bir konuşma yapar: ¨Hep birlikte ileriye gideceğiz. Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır.¨ Türkiye’nin nüfusu 13 milyondu. Okuma yazma oranı erkeklerde yüzde 7, bayanlarda binde 4. 40 bin köye karşılık, diplomalı ebe sayısı 136 idi. Yalnızca 337 tabip, 434 sıhhat memuru, 60 eczacı bulunuyordu. 37 bin köyde okul, posta, yol yoktu. Ülkede 72 ortaokul, 23 lise vardı. 150 ilçede hekim yoktu. Trahomlu insan sayısı üç milyondu; sıtma, tifüs, verem, frengi, tifo salgın durumdaydı. Bayanlar ikinci sınıf sayılıyordu. Türk bayanı 1934’te seçme ve seçilme hakkını kazandı. İtalya’da 1946’da, İsviçre’de 1971’de bu haklar verildi. Türkiye, bayanlara seçme seçilme hakkı verilmesinde Avrupa’da yedinci; dünyada 12’nci sırada yer aldı. 1918-1945 yıllarında iki Dünya Savaşı sırasında Avrupa’da beş, Amerika’da beş olmak üzere toplam 10 ülkenin meclisi açıktı. Türkiye, bu 10 ülkeden biriydi. 1938’de dünyada 17 ülkenin seçilmiş hükümeti vardı ve bu ülkelerin içinde Türkiye de vardı. 1944’te ise tüm dünyadaki 64 ülkenin yalnızca 12’si meclise ve anayasal tertibe sahipti. Türkiye, bu 12 ülkenin içindedir. Atatürk Cumhuriyeti’nin mucizesidir bu…
VASİYETNAME: NUTUK
Hatay’ı tek kurşun atmadan vatan toprağına katmaktır Cumhuriyet… Global güçlerin baskılarına karşın, Türkiye’yi İkinci Dünya Savaşı dışında tutabilme başarısıdır Cumhuriyet. ABD’ye, Batı’ya, ambargoya, emperyalizme ve TSK’nin yetersiz donanımına karşın 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı’nı muvaffakiyetle yapan ve soydaşları zulümden kurtaran rejimin ismidir Cumhuriyet. Atatürk’ün yapıtı NUTUK, Atatürk tarafından 15-20 Ekim 1927’de 6 günde, 36 saat 33 dakikada okunur. Nutuk, Atatürk’ün vasiyetnamesi “Gençliğe Hitabı”yla son bulur. İzleyenler, Gençliğe Hitabı okurken, Atatürk’ün heyecanına hâkim olamayarak, sesinin titrediğini, gözlerinden yaşlar aktığını söylerler. “Benim en büyük yapıtım Türkiye Cumhuriyeti’dir” diyen Atatürk, Cumhuriyeti Türk gençliğine emanet etti. Kendisinin vefatından sonra ne olacağı tasasını taşıyanlara da, ¨Mustafa Kemaller artık 20 yaşında” cevabını vermişti. Cumhuriyette, ırk, din, mezhep, cins gözetilmez. Cumhuriyetle, ümmet millet; kul birey oldu. Cumhuriyet, doğudaki fakir bir köyden Aziz Sancar’ı Nobel bilim mükafatına taşıyan; Anadolu’nun yoksul bir köyünden kimsesizleri Cumhurbaşkanlığı makamına çıkaran rejimin ismidir. Atatürk’ün mucizesidir Cumhuriyet…
Kaynakça
Mustafa Kemal Atatürk, NUTUK, Hazırlayan: Taha Mazman, Bildik Basın Yayın Dağıtım, 2009.
İsmet İnönü, Anılar, Yayına hazırlayan: Sabahattin Selek, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2009.
Utkan Kocatürk, Doğumundan Vefatına Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, AAM, Ankara, 2015.
Hikmet Özdemir, Atatürk’ten Günümüze Cumhurbaşkanı Seçimleri, Remzi Kitabevi, 2007.
Özer Ozankaya, Cumhuriyet Çınarı, Ankara, 1994. Hamza Eroğlu, Türk İnkılap Tarihi, Savaş Yayınları, Ankara, 1990.
Sinan Meydan, Akl-ı Kemal, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2014.
Cumhuriyet
