Independent Türkçe‘nin aktardığına nazaran, üniversitede farmasötik sıhhat hizmetleri alanında yardımcı doçent birebir vakitte İngiltere merkezli tıp mecmuası BMJ’nin editörü de olan Doshi, 21 Ekim tarihli bir makalesinde “Birçok aşı denemesi şu anda klinik deneylerin en ileri basamaklarında. Fakat aşının tesirli olduğu ilan edildiğinde bu tam olarak ne manaya gelecek?” diye sordu.
Doshi bahse ait, “Birçok kişi, başarılı 3. faz çalışmalarının, insanları çok ağır hastalanmaktan ve Kovid-19 nedeniyle ölmekten alıkoymak için kanıtlanmış bir tekniğe ve virüsün bulaşmasını önlemek için sağlam bir yola sahip olduğumuz manasına geleceğini varsayacaktır. Lakin şu anki 3. faz denemeleri aslında bunların rastgele birini kanıtlamak için yapılmıyor” tabirlerini kullandı.
Şu anda devam etmekte olan denemelerin hiçbirinin, hastaneye yatma, ağır bakım kullanımı yahut vefatlar üzere rastgele bir önemli sonuçta bir azalma tespit etmek için tasarlanmadığına dikkat çeken Doshi, “Virüsün bulaşmasını kesintiye uğratıp engellemeyeceklerini belirlemek için üzerinde çalışılan aşılar da yok” dedi.
Devam eden tüm faz 3 denemeleri hafif ve şiddetli olmayan hastalığı kıymetlendiriyor ve yaklaşık 150 iştirakçi semptom geliştirdiğinde en son sonuçları rapor edebilecekler.
Deneyler sırasında, gönüllülerden oluşan bir takıma gerçek aşı yapılırken, öbür bir gruba plasebo aşısı yapılıyor. Böylece gerçek aşının gönüllüleri enfeksiyondan muhafaza yeteneği test ediliyor.
Plasebo aşısı alan kümede gerçek aşının sağladığı muhafazaya kıyasla semptomların ortaya çıkması, aşının aktifliğinin bir göstergesi olarak kabul ediliyor.
Doshi, plasebo aşısı alan tüm kümelerin hastalığa direnebildiğini, enfekte olanların hafif semptomlara sahip olduğunu ve bu nedenle deneylerin hastaneye yatmayı gerektiren yahut mevte neden olabilecek önemli hastalığı ele almadığını düşünüyor.
ABD merkezli aşı teknolojilerine odaklanan biyoteknoloji şirketi Moderna’da üst seviye vazifeli Tal Zaks, BMJ’ye yaptığı açıklamada şu tabirleri kullandı:
“Moderna’nın aşı denemesi hastaneye kaldırmanın önlendiğini göstermiyor zira gerekli bilgilerin toplanması için denemenin boyutu ve mühletinin büyük ölçüde artırılması gerek. Aşının işe yaradığını hızla bilmeye yönelik mevcut genel gereksinim göz önüne alındığında, bunların hiçbirinin kabul edilebilir olduğunu sanmıyorum.”
Bir diğer hususa dikkat çeken Doshi ise, “Devam eden denemelerin en çok cevaplanması gereken soruları ele aldığından emin olmak için değişiklikleri zorlayacak vaktimiz var. Örneğin, çocuklar, gebe bayanlar ve bağışıklığı zayıf olanlar neden aşı denemelerinden dışlandı ve bu kümeleri incelemeden bağışıklık sisteminin nasıl reaksiyon verdiğini nasıl anlayabileceğiz?” diye sordu.
Peter Doshi, mevzuyu biraz daha açarak, “Savunmasız yaşlı beşerler aşı denemelerinde bu popülasyondaki olaylarda bir azalma olup olmadığını belirlemek için kâfi sayıda kaydedilmezse, hastaneye yatış yahut mevte karşı rastgele bir yarar varsaymak için çok az destek olabilir” halinde konuştu.
Mısır’daki Zewail Bilim ve Teknoloji Kenti’nde virüsler üzerine çalışmalar yapan Profesör Tamer Salim, Doshi’den farklı düşünmese de cevaplanması gereken tüm sorulara yanıt vermemenin bir münasebeti olduğuna inanıyor.
Şarku’l Avsat’a bahse ait demeç veren Salim, “Hızla yayılan bir virüsle karşı karşıyayız ve onu denetim etme muhtaçlığı var. Aşı genç ve orta yaş kümelerinde tesirli olacaksa, o vakit geliştirilebilir. Böylelikle bir şeye sahip olmak hiç yoktan iyidir” yorumunda bulundu.
Salim’e nazaran, aşıların Doshi’nin sorduğu tüm soruları yanıtlaması en az beş yıl sürebilir lakin tahlil isteğini harekete geçiren global baskı, tüm soruları cevaplamadan aşıların onaylanmasını gerektiriyor.
Doshi’nin kuşkularının birinci etapta aşı fikrini baltaladığına inanmadığını söyleyen Salim, “Fakat bu bir aşının salgını ortadan kaldıracak sihirli bir değnek olmayacağına dair bir davet. Aşının varlığında bile bilhassa yaşlılar ortasında aşı ihtiyati ve önleyici önlemlere uyma muhtaçlığı var” diyerek uyardı.
İspanyol Gribi’nin aşı olmadan sona erdiğini hatırlatarak, hiç birşey yapmadan salgının sona ermesini bekleme daveti yapanlara değinen Salim şöyle devam etti;
“Pek çok kişinin vefatına neden olan son derece ölümcül bir virüs ile oburu ortasında bir ayrım yapılmalıdır. İspanyol gribi virüsü çok ölümcül oldu ve çok sayıda insanın (yaklaşık 50 milyon) vefatıyla sonuçlandı. Koronavirüse gelince, bulaştığı bireylerin yüzde 80’inde semptomlar görülmediği için çok ölümcül değil, fakat süratle yayılıyor ve bu nedenle yayılmasını engellemeye yardımcı olacak bir araca sahip olma zaruriliği var.”
Salim, son olarak klinik denemelerin üçüncü kademesinde olan aşıların salgını ortadan kaldıracak sihirli bir değnek olmasa da ‘hiç yoktan iyi’ olduğunun altını çizdi.
Cumhuriyet
