AKP’nin imzasıyla Meclis’e gelen “Türkiye Etraf Ajansının Kurulması ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”, iki unsuru geri çekilerek TBMM Etraf Komisyonu’nda kabul edildi. CHP, HDP ve ÂLÂ Parti de teklifin torba yasa biçiminde oluşturulmasından kurulacak oluşuma verilen yetkilere kadar kanun teklifindeki eleştirdikleri mevzulara şerh düştü.
CHP: TEKLİF TUTARSIZLIKLARLA DOLU
CHP’nin muhalefet şerhinde; etraf, ekoloji örgütleri, sivil toplum kuruluşları ve meslek örgütlerinin komite görüşmelerine iştirakinin son derece kısıtlı olması eleştirildi. Teklifin torba yasa mantığı ile hazırlandığı ve bütünsel açıdan çelişki ve tutarsızlıklarla dolu olduğuna dikkat çekildi.
ETRAF AJANSI, BAKANLIĞA RAKİP
Şerhte, kurulması planlanan Etraf Ajansı, “Organları bilimsel ve objektif kriterlere nazaran değil siyasi saiklerle belirlenen, nasıl denetleneceği belirli olmayan, kendi bütçesi, mali muafiyetleri ve kontrol yetkisi ile Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’na rakip bir yapı” olarak tanımlandı.
AJANSA BAĞIŞ YETKİSİ, İŞİN SİYASİ BOYUTU
Etraf Ajansı’na “bütçe denetimsizliği” başta olmak üzere verilen yetkilerin siyasi boyutlu olduğu tarafındaki tenkitte de, belediyelerin topladığı bağışlara el koyma süreci anımsatıldı:
“Anayasa husus 127 açısından problemli konu, Türkiye Etraf Ajansı’nın vazife ve yetki alanına bağlı olmakla birlikte, örnek olarak, unsur 8 ve 15 ile tanınan yetkiler de bu çerçevede tartışılabilir. Belediye Kanunu’nda bağış toplamalarının önünde hiçbir pürüz olmayan belediyelerin, COVİD-19 pandemisinde zorluk yaşayan yurttaşlar için topladığı bağışlara el konulurken burada ajansa bağış yetkisi verilmesi ise işin siyasi boyutunu göstermektedir.”
LİYAKAT UYARISI
Faaliyet alanında “depozito idare sistemini kurmak, kurdurmak, işletmek, işlettirmek” sözlerinin bu işin özel kesime de verilebileceği manasını taşıdığı ve işi ihalesiz olarak da verebileceği belirtildi.
Yeniden faaliyet alanı içinde “uygun görülmesi halinde belediyelere, vilayet özel yönetimlerine, eğitim kurumlarına ve öbür kurum ve kuruluşlara mali ve teknik takviye sağlama” ibaresinin ajans bütçesinin mali takviye olarak kullanılması konusunda ajansa takdir yetkisi tanıdığı ve ajansın bütçesinin yalnızca AKP’li belediyelere aktarılabileceği üzerinde duruldu.
Ajans İdare Kurulu`na üye olacak bireylerin temel kriterlerinin net biçimde belirlenmesi gerektiği uyarısı yapıldı.
HDP: YILLARDIR MİSYON İCRA EDEN OLUŞUMLARIN GÖRÜŞÜ YOK
HDP’nin muhalefet şerhinde de “torba yasa” ve hususun taraflarından görüş almama eleştirisi yapıldı:
NASIL DENETLENECEĞİ BELGİSİZ
MEÇHUL VE TELAŞ VERİCİ
Teklifte yer alan “uygun görülmesi halinde belediyelere, vilayet özel yönetimlerine, eğitim kurumlarına ve öbür kurum ve kuruluşlara mali ve teknik dayanak sağlamak” ibaresine karşı çıkılarak, bu seçimin hangi kriterlerde yapılacağının bilinmeyen ve tasa uyandırıcı olduğu belirtildi.
YETKİ ÇATIŞMASI VE TÜZEL TARTIŞMA BAŞLATACAK
Büyükşehir belediyelerinin yetkileri ve bu kapsamdaki gelirleri daraltılması tartışması hakkında, “Otopark gelirlerinin büyükşehir belediyelerinden alınma teşebbüsünün bilhassa İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile ilgili olduğu görülmekte ise de bütün büyükşehir belediyelerinde bu kaynak ilçe belediyelerine devredilmektedir. Bu uygulama ile büyük bir yetki çatışması ve hukuksal tartışma başlatılacaktır” sözlerine yer verildi.
ÇED SÜRECİNİN HALK FAYDASINA YÜRÜTÜLEMEYECEĞİNİN GÖSTERGESİ
Teklifin ÇED uygulamasını daha da belirsizleştirdiği belirtilirken “‘Proje Tanıtım Dosyası’ tarifinin çıkarılması ÇED sürecinin halk faydasına yürütülemeyeceğinin göstergesidir. Yapılacak rastgele bir projenin tanıtım belgesi olmadan müracaat yapılacak bir projenin olumlu ya da olumsuz kararı neye nazaran verilecektir” sorusu öne çıktı.
ŞEFFAFLIK UYARISI
Şerhte, “Yine üst yöneticilerin misyona atanmaları halinde siyasi partilere üyeliklerinin düşürülmesi gerekmektedir. Kamu idari ve mali yapısı içerisinde, kamu kontrolüne açık bir yapıda oluşturulmalı; tüm iş ve süreçlerinde şeffaflık sağlanmalıdır” tekliflerine yer verildi.
GÜZEL PARTİ: İKTİDAR DAVETLERE KULAK ASMIYOR
ÂLÂ Parti şerhinde de “torba yasa” reaksiyonu yer aldı: “İktidar, torba kanunlarla alakalı olarak yıllardır yapılan davetlere kulak asmamakta ve inatla torba kanunlar vasıtasıyla kanun yapmaya devam etmektedir. Bu tartışmasız bir formda otoriterliğe ve keyfiliğe dayanan partimi Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin yasama faaliyetlerine olumsuz bir yansımasıdır.”
ETRAF BAKANLIĞI’NIN ÇALIŞTIRILMADIĞININ İTİRAFI
Etraf Ajansı’nın kurulmasında “çevrenin korunması”, “kaynak verimliliği” üzere münasebetler için “Partili Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi üzere kontrolsüz ve keyfi bir sistem içerisinde bile Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nca süratli ve aktif kararlar alınmadığı ve kurumun çalıştırılmadığı tabir ve itiraf edilmektedir” değerlendirmesi yapıldı.
HALK SIHHATİ VE KAMU FAYDASI İÇİN ÖNEMLİ RİSK UYARISI
Ajans üst heyeti üyelerinin yine atanıp atanmayacağı, kaç kere vazife yapabileceği üzere ölçütlerin belirsizliğine dikkat çekildi. Ajansın her türlü bağış ve yardımları gelir olarak kaydedebilmesine karşı “Alacağı bağışlar münasebetiyle özerkliğini ve kamu faydasını kasvete düşürecek faaliyetlerini tam manasıyla ve kuruluş emelinin doğrultusunda yapamayacağı bir yola girebilir. Bu durum ileride hem etraf ve halk sıhhati hem de kamu faydasını önemli biçimde riske atabilecek sonuçlar doğurabilir” ihtarına yer verildi.
Cumhuriyet
