Uzay boşluğu hayat dostu bir ortam değildir. Çok sıcaklıklar, düşük basınç ve ışınım hücre zarlarını süratle aşındırabilir, DNA’yı yıkıma uğratıp boşlukta bir biçimde yer edinebilmiş olan ömür biçimlerini yok edebilir. Ne var ki kimi bakteriler bir ortaya gelerek bu amansız şartlara karşı koyabiliyor ve birlikte oluşturdukları kütlenin dış katmanları sayesinde kendilerini koruyabiliyorlar. Frontiers in Microbiology mecmuasında yayımlanan rapora nazaran “5 kâğıt sayfa inceliğindeki Deinococcus tipi bakteri yumaklarının göbeğinde bir ortaya toplanan mikroplar, dünyanın yörüngesinde yer alan Milletlerarası Uzay İstasyonu’nun dış kısmında üç yıl boyunca canlı kalabilmişler”. Bu cins mikrop kümelerinin birebir yıldız sistemindeki gezegenler ortasında gezinerek ömrü kozmosun her yanına yaymış olabilecekleri düşünülüyor. Hayatın kökü olan “tohumların” tüm cihana dağılmış olduğunu belirten ömrün başlangıcıyla ilgili bu görüş, “panspermia” kuramı olarak biliniyor.
Daha evvelki araştırmalar mikropların yapay göktaşlarının içine yerleştirilmeleri durumunda uzayda canlı kalabildiklerini ortaya koyuyordu. Kanada Calgary Üniversitesi mikrobiyoloji uzmanlarından Margaret Cramm, bu çalışmada, uzayda hayatın topluluklar halinde kendi başına sürebileceğinin ve mikropların dış etmenlerden korunmaksızın uzun müddet canlı kalabileceklerinin birinci kere gözler önüne serildiğini belirtiyor. Araştırma sayesinde panspermia kuramını destekleyici mümkün bir diğer bilgiye ulaşıldığına inanılıyor.
HER YIL ÖRNEK ALINDI
Tokyo Üniversitesi eczacılık ve hayat bilimleri profesörü ve Tokyo Uzay Bilimleri Enstitüsü astrobiyoloji uzmanlarından Akihiko Yamagişi ve arkadaşları, 2015 yılında, stratosferdeki üzere çok uçlarda şartların hâkim olduğu ortamlarda canlı kalabilen ve ışınıma dirençli olan kurutulmuş Deinococcus bakteri yumaklarını uzaya gönderdiler. NASA uzay adamlarından Scott Kelly’nin uzay istasyonunun dışına iliştirdiği ve her yıl bunlardan alınan örneklerin Dünya’ya gönderildiği bu bakteriler uzay istasyonuna bağlı metal levhaların içindeki küçük haznelere sıkıştırılmışlardı.
Araştırmacılar gönderilen örnekleri yine sulandırdılar ve bakteri besinleriyle besleyip büyümelerini beklediler. Uzayda geçen 3 yılın akabinde, 100 mikrometre kalınlığındaki bakteri yumaklarının canlı kalmayı başaramadıkları görüldü. DNA çözümlemeleri örneklerdeki genetik materyalin ışınımın tesiriyle kavrulduğunu ortaya koyuyordu.
500 ve 1000 mikrometre kalınlığındaki yumakların dış katmanları da cansızdı morötesi ışınlar nedeniyle renkleri solmuştu ve kurumuşlardı. Fakat ki bu cansız hücreler iç kısımlardaki mikropları uzayın tehlikelerinden korumuşlardı. Yamagişi’ye nazaran, daha büyük yumakların içine gömülü mikropların yaklaşık yüzde 4’ü canlı kalabilmişti.
MARS İÇİN YETERLİ
Uzay şartlarıyla karşı karşıya kalınan bir, iki ve üç yılın akabinde elde edilen bakterilerin canlı kalabilme bilgilerini kıymetlendiren Yamagişi, 1000 mikrometrelik yumakların uzayda sekiz yıl boyunca hayatlarını sürdürebileceklerine ve bu müddetin bir olasılıkla Mars’a gitmek için kâfi olabileceğine dikkat çekiyor. Göktaşlarının Dünya ile Mars ortasındaki uçuş müddetleriyle ilgili kimi diğer kestirimler de bu seyahatin birkaç ay ile bir yıl ortasında tamamlanabileceğine işaret ediyor.
Mikrop kümelerinin uzaya nasıl ulaşabilecekleri şimdi tam olarak bilinmiyor. Bunların küçük göktaşlarıyla fırlatılabileceklerine, ya da gökgürültülü fırtınalar nedeniyle Dünya’nın manyetik alanında meydana gelen oynamalarla uzaya püskürtülebileceklerine inanan Yamagişi, günün birinde Mars’ta ömür belirtilerine şahit olunması durumunda bu cinste bir kozmik seyahatin delillerini bulmayı umuyor.
If Bacteria Band Together,
They Can Survive for
Years in Space / Science News
Cumhuriyet