Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) Yöneticisi Prof. Dr. Seyfettin Gürsel, geçen yılın sonlarından itibaren istihdamdakilerin sayısının düşmeye, işsiz sayısının da azalmaya başladığını söyledi. Gürsel, iş gücü piyasalarındaki bu sıra dışı gelişmenin corona virüsü şoku ile adeta bir tsunamiye dönüştüğünü tabir etti.
İKİ YIL SÜRECEK
Türkiye’nin kıymetli ölçüde insan sermayesini son 5 ay içinde yitirdiğini ortaya koyan Gürsel, “Türkiye toplumu daha evvel hiç deneyim etmediği bir fakirleşme sürecine girdi. Çok sayıda ailenin 2019 gelir seviyelerini yakalayabilmeleri büyük olasılıkla iki yıl alabilir” dedi.
Prof. Dr. Seyfettin Gürsel, kısa çalışma ödeneğinden yararlananların sayısının 3.5 milyon olduğunu, fiyatsız müsaadeye çıkarılanların sayısının da 1.7 milyonu bulduğuna işaret ederek şunları söyledi:
“Türkiye’de istihdamı direkt muhafazaya yönelik esas iki tedbir alındı. Kısa çalışma şartları gevşetildi ve bu statüye geçirilen çalışanların fiyatının tabi bir tavan da vardı zati yüzde 60 devlet tarafından ödenmeye başlandı. Lakin çok geçmeden bu tedbirin kâfi olmayacağı anlaşıldı ve ek olarak bir de işten çıkarma yasağı getirildi. Ancak birebir vakitte patron istediği kadar çalışanını fiyatsız müsaadeye çıkarabilecekti. Devlet de ayda 1176 TL üzere son derce yetersiz bir ödeme yapacaktı. Son sayılara nazaran kısa çalışma ödeneğinden yararlananların sayısı 3.5 milyondu.
Bunların birden fazla fiilen çalışmıyordu. Fiyatsız müsaadeye çıkarılanların sayısı da 1.7 milyonu buldu. Bunlar tarif icabı hiç çalışmıyordu. Sonuç olarak 5.2 milyon kişi istihdamda görünüyor fakat aslında potansiyel işsizler. Önümüzdeki aylarda fiili işsizliğin nereye gideceği büyük ölçüde bu potansiyel işsizlerin akıbetine bağlı. Bir yanda 2.5 milyon insan işinden olmuş lakin iş aramıyor ve ezici çoğunluğu devlet dayanağından mahrum. Başka yanda 5 milyon küsur kişi kelamda istihdamda lakin son derece düşük takviyelerle yönetim etmeye çalışıyor.
Idare haklı olarak kısa çalışma ödeneği ve işten çıkarma yasağı iktisat gereğince toparlanmadan son bulursa açık işsizliğin ya da fiili işsizliğin, aslında fark etmez, patlama yapmasından telaş ediyor. Lakin öte yandan yapılan ödemeler bütçe açığını süratle artırıyor. Açıklar işsizlik sigortasının kasasındaki devlet tahvilleri satılarak yapılıyor ancak bu da piyasa faizleri üzerinde baskı yapıyor. Bu türlü uzun müddet yönetim edemezsiniz.”
“Türkiye toplumu daha evvel hiç deneyim etmediği bir fakirleşme sürecine girdi” diyen Gürsel “Yegane umut, salgında ikinci bir dalga yaşanmadan iktisadın nispeten toparlanması. Önemli makroekonomik problemler birikiyor. Yüzde 5-6 büyümeye dönüşün önünde mahzurlar oluşmakta. Çok sayıda ailenin 2019 gelir seviyelerini yakalayabilmeleri büyük olasılıkla iki yıl alabilir. Fakirleşmenin eğitim, sıhhat üzere beşeri sermaye alanlarında neden olacağı yan tesirlerden kaçınmak mevcut şartlarda ne yazık ki mümkün görünmüyor” dedi.
2.5 MİLYON İŞSİZ BUHARLAŞTI
Sözcü gazetesinden Mehtap Özcan Ertürk’e konuşan ve 2.5 milyon işsizin ‘buharlaştığını’ söyleyen Gürsel şu sözleri kullandı:
“Geçen yılın sonlarından itibaren, yani korona öncesinde, Türkiye işgücü piyasasında birinci kere görülen sıra dışı bir gelişmeyle karşılaştık. İstihdamdakilerin sayısı azalırken işsiz sayısı da azalmaya başladı. Meğer olağanda tam aksi olur; işlerini kaybeden beşerler iş aramaya başlar, işsiz sayısı da doğal olarak yükselir.
Aralık periyodundan şubat periyoduna üç aylık müddette tarım dışı istihdam net 306 bin kayıp yaşadı. Tıpkı periyotta işsiz sayısı ise 296 bin azaldı. Korona şoku ise bu sıra dışı gelişmeyi adeta bir tusunamiye dönüştürdü. Mart ve nisanda tarım dışı istihdam kaybı 1 milyon 900 bini aştı. Tarım dışı işsiz sayısı ise yalnızca 80 bin arttı. Özcesi, yaklaşık 2.3 milyon net istihdam kaybı gerçekleşirken işsizi sayısı da kabaca 200 bin azaldı; tabiri caizse, 2.5 milyon işsiz buharlaştı.”
İŞSİZLER NEREYE KAYBOLDU?
“TÜİK bu bahiste ne diyor?” sorusunu yanıtlayan Prof. Dr. Gürsel
“TÜİK hane halkı işgücü istatistikleri elbette insanları buharlaştıramaz. Her şeyden evvel istihdamda olanlar ile iş arayanların toplamı olan iş gücünün çalışabilir nüfus içindeki hissesi süratle düşüyor. İş gücüne katılma oranı nisanda yüzde 47.5’e gerileyerek, 8 yıl geriye gitti” dedi.
Gürsel, iş gücüne bayanların güçlü iştiraki sayesinde yüzde 53.5’e kadar yükseldiğini söyledi ve şu açıklamalarda bulundu:
“Özellikle iş gücüne bayanların güçlü iştiraki sayesinde Mart 2019’da yüzde 53.5’e kadar yükselmişti. Türkiye değerli ölçüde insan sermayesini son 5 ay içinde yitirdi. Ne kadar vakitte geri alacağı da belirli değil. TÜİK istatistiklerinin detaylarına girildiğinde bu soruya kısmen cevap vermek mümkün. İş bulma ümidi olmadığı için iş aramayanlar var. Sayıları aralıktan nisan ayına kadar 800 binden 1.3 milyona çıktı. Bir de çalışmaya hazır fakat “çeşitli ailevi nedenlerle” iş aramayanlar var ki; birçok bayanlardan oluşuyor. Sayıları tıpkı devirde 1.7 milyondan 3.1 milyona yükseldi. 15-24 yaş ortası “ne eğitimde ne işte” olan, iş de aramayan gençler var.
Bunların sayısı yaklaşık 3 milyondan 3 milyon 400 bine çıktı. Toplarsak beş ayda iş aramadığı için işsiz olarak kayda geçmeyen 2.3 milyon kişi var. Tabi tüm bu sıra dışı artışlar işsizliği gerçekte olduğundan daha düşük gösteriyor. Bu şahısların birden fazla olağanda iş arıyor olacaktı ayrıyeten bu hesaplara girmeyen bilhassa meskene kapanmak zorunda kalan lakin çalışmaya muhtaçlığı ya da isteği olan mesken bayanları da var. Sayılarına dair bir ipucu şimdilik yok. Sonuçta, kimi iddiası hesaplara nazaran tarım dışı işsizlik oranı yüzde 22-23’e yaklaşıyor.”
Cumhuriyet
