Hastanelerin ağır bakım ünitelerinde Covid-19 hastalarının çektiği meşakkatlere şahit olanlar, sadece göğüs hastalıkları uzmanları yahut virologlar değil. Nörologlar da artık işin içinde. Hastalığın çoklukla teneffüs yollarını tuttuğu inancının yaygın olduğu şu günlerde bu sonuçlar şaşırtan. Virüsün beyinde de direkt nöronları amaç aldığı istikametinde duyumlar arttıkça, tabipler tedavi prosedürlerini yine gözden geçirmeye hazırlanıyor.
Avrupa’da ortaya çıkan hadiselerde, hastaların yüzde 86’sının koku almakta zorluk çektiği, yüzde 89’unun da tat alamadığı bildiriliyor. Bunların dışında da nörolojik semptomlar ortaya çıkıyor. Covid-19 hastalarından kimileri başağrısı ve baş dönmesinden yakınıyor. Hastalığı şiddetli geçirenlerde bu semptomlar nöbet geçirme ve inme üzere ağır hadiselere dönüşebiliyor. Hatta bu bulgular, altta diğer kronik hastalığı olmayan genç insanlarda bile görülebiliyor. Şimdilik bu belirtiler az görülüyorsa da tam olarak sıklığı bilinmiyor.
Kimi hastalıklarda nörolojik hasar öbür meselelerin bir yan tesiri olarak ortaya çıkabiliyor. Lakin SARSCoV-2’nin direkt nöronları etkiliyor olması daha büyük bir mümkünlük. 1980’li yıllardan bu yana koronavirüsleri inceleyen Quebec Ulusal Bilimsel Araştırmalar Enstitüsü’nden Pierre Talbot, bundan evvelki yaygın gribe yol açan HCoV-OC43 ve HCoV229E virüslerinin hudut sistemine ve beyne gittiğini tespit ettiklerini bildiriyor. Giriş yolunun koku alma sonları olduğuna dikkat çeken Talbot, bu virüslerin beyne girdikten sonra her noktaya ulaştığını, nöronları öldürerek ensafalit (beynin akut enflamasyonu) üzere önemli hastalıklara yol açtığını söylüyor.
Amerikan Nörolojik Hastalıklar ve İnme Enstitüsü’nden Avindra Nath Covid-19 hastalarının beyin-omurilik sıvılarında virüsün izine raslandığını belirtiyor. Tekrar virüsün beyni etkilemeden bu sıvıya bulaşmış olabileceği mümkünlüğünü da göz arkası etmiyor. Virüs hastanın kanında dolaşırken omurilikten sıvı çekme sırasında enjeksiyona bulaşmış olabilir. Nörolojik semptomların mümkün nedenleri:
– Nörolojik semptomlar oksijen azlığından da kaynaklanıyor olabilir. Covid-19 akciğerlerde ağır hasar yarattığı için hastanın kanında kâfi oksijen bulunmayabilir. Münasebetiyle beyne kâfi oksijen gitmediği için nörolojik problemler çıkabilir.
– Bir öteki neden de bedenin enfeksiyona bağışıklık reaksiyonunun beyinde hasar yaratması. Bağışıklık sisteminin çok yansısı olarak bedellendirilen sitokin fırtınası, enflamasyonu artırarak başta beyin olmak üzere başka organlara hasar verebilir. Nath, bütün bunlara rağmen virüsün direkt beyne gittiği mümkünlüğünü da ciddiye almak gerektiğine dikkat çekiyor. Şayet bu kanıtlanırsa hastaların tedavisinde esaslı değişikliklere gitmek gerekecek. Bugüne dek tüm ilaç protokolleri akciğer hasarına yönelikti. Şayet beynin de devrede olduğu katılaşırsa değişik ilaçların kullanılması gündeme gelecek. Bir kez ilaçların kan-beyin bariyerini aşması gerekecek ki pek çok ilaç bunu yapamaz.
UZUN VADELİ NÖROLOJİK SONUÇLAR
Virüsün beyne ulaşması uzun vadeli nörolojik sonuçlara yol açabilir. Biliniyor ki birtakım virüsler nöronlar ortasında uzun mühlet saklanıp ileri yaşlarda yine faaliyete geçebiliyor. Herpes simplex bunlardan biri. Yüzde ağız ve burun etrafında uçuklara, genital bölgede yaralara yol açtığı biliniyor. Lakin kimi insanlarda beyinde enflamasyonu tetiklediği de bildiriliyor. Hasta bir sefer enfekte oldu mu, bu virüs nöronların ortasında gizlenerek ömür boyunca bağışıklık sistemi zayıfladığında yine uyanabiliyor. Talbot, nörolojik tesirlerin Covid-19’dan iyileşen hastalarda ömür uzunluğu sorun çıkartabilme mümkünlüğünün yüksek olduğunu söylüyor. Örneğin inme ve nöbetler uzun vadeli beyin hasarlarına yol açabilir.
HAFİFE ALINMAMALI
Süreksiz koku ve tat kaybının dışında, nörolojik tesirlerin ağır geçen Covid-19 hastalarının birçoklarında görüldüğü bildiriliyor. Şu anda kesin sayılar bilinmese de az sayıda insanın beyin ve hudut sistemlerinde ağır hasar oluştuğu biliniyor. “Bu beyin hasarları kalıcı olabiliyor” diye konuşan Nath, “Beyin hasarları kişiliğimizi değiştirebilir, yürüyüşümüzü aksatabilir ve çok çeşitli uzun vadeli hastalıklara neden olabilir. Hastaların çok küçük bir oranında görülse de nörolojik hasar bireyin tüm hayatını cehenneme çevirebilir. Münasebetiyle katiyetle hafife alınmamalıdır” diyor.
https://www.newscientist.com/article/ mg24632842-800-coronavirus-seems-to-reachthe-brain-what-could-this-mean-for-us/ https://www.aarp.org/health/conditions-treatments/info-2020/covid-19- brain-symptoms.html https://pubmed.ncbi.nlm.nih. gov/32329044/ https://medicalxpress. com/news/2020-05-mayoclinic-expert-discussespotential.htm
Cumhuriyet
