Türkiye’den kaçırılan ve 1997’de İtalya’da bir polis baskını sırasında bulunan Lidya devrine ilişkin 1800 yıllık kefaret yazıtı, uzun hukuksal sürecin sonunda ilişkin olduğu topraklara yanlışsız yola çıkarılmak üzere Türkiye’nin Roma Büyükelçiliğince İtalyan makamlarından teslim alındı.
Türkiye’nin Roma Büükelçisi Murat Salim Esenli ve Büyükelçilik Kültür ve Tanıtma Müşaviri Haluk Söner’den oluşan Türk heyeti, bugün Floransa kentine giderek, tarihi Lidya yazıtını Floransa Jandarma Komutanlığı (Carabinieri) Kültür Varlıklarını Muhafaza ve Tarihi Eser Kaçakçılığıyla Gayret Şube Müdürü Yüzbaşı Claudio Mauti’den teslim alarak başşehir Roma’ya getirdi.
Tarihi Lidya yazıtının teslim edildiği merasimde konuşan Esenli, Türkiye ile İtalya ortasındaki mevcut iyi alakalara bugün yeni bir halka eklendiğini belirterek, bu yazıtı uzun süren tüzel süreç boyunca en iyi halde koruma eden İtalyan jandarmasına teşekkür etti.
Stel olarak da bilinen yazıtı yakından inceleyen ve akabinde teslim alma tutanağını imzalayan Büyükelçi Esenli, tarihi yapıtın korunaklı biçimde paketlenmesine de yardım etti.
Esenli, Floransa’da böylesi tarihi bir ana tanıklık etmekten duyduğu memnuniyeti lisana getirerek, “Bu anın kesimi olmak herkese nasip olmaz. O açıdan son derece memnunuz, gururluyuz. Öncelikle bize gururu yaşatan Sayın Cumhurbaşkanımıza, Sayın Dışişleri Bakanımıza, Bakanlığımıza, Kültür ve Turizm Bakanlığına, şükranlarımı sunuyorum” dedi.
Yapıtın iadesine ait uzun süren tüzel süreçte pek çok mesai arkadaşının emeğinin olduğunu belirten Esenli, “Hepsinin emeği sayesinde bugün buradayız. Kültür varlıklarımıza uzun müddettir sahip çıkıyoruz. Bugün, bu bilinçlenmenin, bu kararlığının çok somut bir halkası” diye konuştu.
Roma Büyükelçiliği misyonunu devraldığında bu belgeyi incelediğinde bunun ivme kazanması gereken bir husus olduğunu anladığını anlatan Esenli, şöyle devam etti:
“Avukatımız Luca Brachi ile pek çok toplantı yaptık ve tüzel boyutuyla ilgili benim de katkılarımla bir strateji belirledik. Bu stratejiyi Kültür ve Turizm Bakanlığımız uygun buldu ve uygulamaya koyduk. Bugün geldiğimiz noktada aslında kurumlarımız, bakanlıklarımız ortasındaki ortak çalışma kültürünün kıymeti inanılmaz ölçüde büyük. Bu kararlılığı biz alışılmış çok uzun müddettir sürdürüyoruz. 22-23 yıllık çalışmanın sonucunu almış bulunuyoruz.”
Bugün teslim aldıkları tarihi yazıta dair ayrıntıları da paylaşan Murat Salim Esenli, şunları kaydetti:
İTALYA’DAN TÜRKİYE’YE İKİNCİ İADE
Türkiye ve İtalya ortasında kültür alanında da iş birliğinin ağır olduğunu söz eden Büyükelçi, İtalya’dan Türkiye’ye 1991’de de iade edilen bir bronz vazo olduğunu, bugünkünün de ikinci eser olduğu bilgisini verdi.
Esenli, kültür zenginliği açısından ölçülemeyecek boyutta olan Türkiye ve İtalya’dan çeşitli formlarda tarihi eser kaçakçılığının devam ettiğine işaret ederek, “Bunun önüne geçilmesi lazım. Bunun için de iki ülkenin bir an önce kültürel varlıkların korunmasıyla ilgili muahedeyi imzalamaları gerekiyor. Bu bahiste biz esasen gerekli hatırlatmaları İtalyan makamlarına yapıyoruz” dedi.
AVUKAT BRACHİ SONUÇTAN ŞAD
Tarihi yazıtın iadesinde türel süreci şahsen takip eden İtalyan Avukat Luca Brachi de 1998’den bu yana Türkiye ismine üç mevzuyu takip ettiğini, öbür bahislerin süratle çözüldüğünü lakin bu hadisede, davaya bakan yargıçların değişmesi üzere hukuksal süreçte yaşanan aksaklıklar nedeniyle Lidya yazıtının iade süreçlerinin uzadığını anlattı.
Yazıtı en son birinci kere 1999’da gördüğünü tabir eden Brachi, “Bugünkü sonuçtan dolayı çok memnunum. Ön soruşturma için jandarmanın ilgili kısmında sergileniyordu. Bugün 21 yıl ortadan sonra onu tekrar gördüm, hakikaten çok memnunum” dedi.
MANİSA’DAKİ AKSYROS TAPINAĞINDAN ÇALINMIŞ
İtalyan jandarmasının tarihi eser kaçakçılığıyla uğraş ünitesinin 1997 yılında bir antika tüccarının iş yerine yaptığı baskında ele geçirilen kefaret yazıtının, Anadolu uygarlığı olan Lidyalılara ilişkin olabileceği kuşkusuyla İtalyan makamları, durumu Türk yetkililere bildirdi.
Kültür ve Turizm Bakanlığının yaptığı incelemeler sonucunda 1800 yıllık yazıtın, Manisa’nın Demirci ilçesinde yer alan Saittai Antik Kenti’ndeki Apollon Aksyros Tapınağı’ndan bir formda kaçırıldığı tespit edildi.
Yazıtın, Türkiye’ye iadesi için Kültür ve Turizm Bakanlığı, Roma Büyükelçiliği vasıtasıyla 1998 yılında tüzel süreci başlatırken, kelam konusu tarihi yapıtın müsaadesiz Türkiye’den çıkarıldığı ve Türkiye’ye ilişkin olduğuna dair kanıtlar sunuldu.
Prato kentindeki birinci derece duruşma, 2012 yılında Türkiye aleyhine karar verirken, Türkiye bu kararı hem temyize götürdü hem de yapıtın İtalyan güvenlik güçlerince korumasını talep etti.
Floransa Temyiz Duruşması, 19 Şubat 2013’te duruşma temyiz süreci sona erene kadar Prato Duruşmasının kararının askıya alınmasına, bu müddette yazıtın İtalyan makamlarının müdafaası altında tutulmasına hükmetti.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Roma Büyükelçiliği ve Büyükelçilik Kültür ve Tanıtma Müşavirliği’nin ihtimamlı takibi sonucunda Floransa Temyiz Duruşması 5 Kasım 2019’da Lidya yazıtının Türkiye’ye ilişkin olduğu kararına hükmetmiş, yapıtın ilişkin olduğu topraklara iade süreci resmen başlamıştı.
Lidya devrine ilişkin yazıtın ilerleyen günlerde Türkiye’ye ulaştırılması bekleniyor.
Cumhuriyet
