Artova ilçesine bağlı Boyunpınarı köyü Özündürük mevkisinde, doruğun eteklerinde, tarihi M.Ö. 3 binli yıllara uzanan ve kayalar oyularak yapılan 2 katlı yer altı yerleşim yeri, tahrip edilmiş hali ile dikkat çekiyor. Köylüler tarafından keşfedilen yerleşim yerinin farklı boyutlarda 2 salonu bulunuyor. 70 santimlik dar girişe sahip olan ve 1 metre 30 santimlik koridordan geçilerek girilen yer, define avcılarının tahribatına uğrayarak, hasar gördü. Birtakım kısımları moloz ile doldurulan yerleşim yerinin, muhafazaya alınarak, turizme kazandırılması bekleniyor.
‘AŞIRI TAHRİBAT KELAM KONUSU’
Bölgede 2018 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın müsaadesi ile arkeolojik yüzey araştırması yaptıklarını anlatan Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sanat Tarihi Kısmı öğretim üyesi Dr. Şengül Dilek Ful, “Kazıyı 2018 yılında gerçekleştirdik. Biz yüzey araştırması yaptığımız sırada çok fazla tahribatla karşılaştık. Defineciler, kaçak hafriyat için girenler, burayı hayli fazla tahrip etmişler. Şu anda moloz taşlarla doldurulmuş durumda. Bu yerleşim yerinin 3 salonu olduğu biliniyor. Fakat şu anda 1’inci ve 2’nci salonları görebiliyoruz. 3’üncü salon büsbütün molozlarla doldurulmuş. Çok derecede tahribat kelam konusu, o yüzden en kısa vakitte oranın ele alınması gerekiyor. En azından paklık çalışması, hafriyat çalışması ve daha geniş çaplı bir güvenlik oluşturulması gerekiyor. Biz Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın müsaadesi ile Tokat’ın birçok yerini gezdik. Gezdiğimiz her ilçesinde, her köyünde, her höyükte, tümbüste bu kaçak hafriyat ile ilgili belirtileri gördük” dedi.
‘ŞEKLİNİ BOZDULAR’
Boyunpınarı köyü muhtarı Halil Çelik ise “Mağaramız çok eski ve tarihi yapıttır. Milattan evvel yapılmış. Bizim köy bölgeye birinci kurulduğu yıllarda bulunmuş. Evvelce mağaranın tertibi çok hoştu. Burası çok hoştu, 1- 2 yıl öncesine kadar çok temizdi. Define arayarak bu tertibi bozdular. Mağaranın formunu bozdular. Biz ne kadar sahip çıkmaya çalışsak da başarılı olamadık. Jandarma da artık bu bölgeyi sit alanı olarak belirledi. Gece, gündüz geziyorlar. Bu hafriyatları 1- 2 sene evvel yaptılar. Biz o vakit jandarmaya da haber verdik. Gelip, baktılar fakat kimseyi yakalayamadılar” diye konuştu. 
‘İYİ PERSONELLİK YAPMIŞLAR’
Yer altı kentinin yapılışına hayran kaldığını kaydeden Çelik, “O devirlerde makine falan yokmuş, elleri ile yapmışlar. Kazmayla ya da balta üzere aletler mi kullandılar, bilmiyorum fakat yumuşak taş olduğu için bunu yontması kolay. Kazmayla rahatlıkla kazılabiliyor. Biz bu taşa ‘kis’ diyoruz. Kis olduğu için oyulması kolay. Burayı yapan beşerler da mimarmış. Mağaranın formuna bakarsak beşerler nitekim bir personellik yapmışlar. Esasen buranın bir odasını toprakla doldurmuşlar. Üst kata çıktığımız yer kapanmış. Yukarıyı da kazdıkları için kapanmış. Evvelce buradan üst kata çıkıyorduk. Üst katında küçük bir tane havalandırması vardı. Artık dışarıdan büyütmüşler, oradan inip çıkıyorlar” dedi.
Alanın muhafazaya alınmasını ve eski haline getirilmesini isteyen muhtar Çelik, “Burası eski haline gelirse bizim için iyi olur. Sahip çıkılırsa, müze üzere bir şey olursa, tarihi eser olarak değerlendirilirse giden gelen çok olur. Eski görünümünü kazanırsa şad oluruz. Eski haline getirilirse burasının kapısını yaparız. Herkes istediği vakit gelip giremez” diye konuştu.
Cumhuriyet
