Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Konfeksiyon ve Hazırgiyim Sanayi Meclis Lideri Erdem Fayat, yılın birinci yarısında finansman problemi yaşayan küçük ve orta uzunluklu işletmelerde iflasların yaşanabileceğine dikkat çekti.
Kurdaki oynaklığın ihracatçıya külfet yaşattığını anlatan Fayat, “Maalesef yüksek faizi alkışladığımız bir devir, bunu üzülerek söylüyoruz. Zira bir endüstrici olarak yüksek faiz ve düşük kurdan yana olmam konu bahis değil. Yılın birinci yarısında rastgele bir yatırım duymayacaksınız. Bu finansman maliyetiyle konu bahis değil. Birinci 6 ay endüstrici için keyifli olmayacak” dedi. Hazırgiyim ihracatının bu yıl 19 milyar dolara çıkabileceğini anlatan Onur Fayat ile dalı konuştuk.
– Pandemi yılı olan 2020, hazırgiyim açısından nasıl geçti?
2020’de pandemi başlamadan evvel hazırgiyimde yüzde 10-15 ihracat artışı bekliyorduk. Marttan itibaren çok sert bir fren oldu. Nisanda yüzde 40, mayısta yüzde 60 üzere daralmalar oldu ki inanılır üzere değil. Bunlar bölümde önemli düşünce yarattı. Fakat hazirandan itibaren açılmaların da başlamasının tesiriyle yılı yüzde 3.1 ihracat daralmasıyla kapattık. Dünya hazırgiyim mal ticareti geçen yıl yüzde 25 daraldı. E-ticaret yapan firmaların siparişlerine devam etmesi ve yardımcı tıbbi materyaller sayesinde hazırgiyimdeki daralma beklenenden az oldu. 2020’de 1.2 milyar dolarlık maske, önlük ihracatı oldu, bunlar olmasaydı hazırgiyimdeki daralma yüzde 7-8’i bulurdu. 2021’e de 1.5 milyar dolarlık ihracatla başladık. Fakat birkaç ay sakinlik olacak. Ana pazarımız Avrupa’nın kapalı olduğunu düşünürsek şubat ve mart ayı bilgileri iyi gelmeyebilir.
– Geçen yıl ne kadar stok elinizde kaldı?
Bir anda 1.5-2.5 milyar dolarlık mal elimizde kaldı. Lakin hazirandan itibaren de öncelikle yapılan hazır eserler yüklenip gönderildi. Yılın sonuna baktığımızda çok rahatsız edici sayılar elde kalmadı.
ÖDEMELER ÖTELENDİ
– Tahsilat yapabildiniz mi?
Büyük alım kümelerinin nakit akışlarında ıstırap oldu. Vadeler bir iki ay uzadı. Pandemi öncesinde sevk edilen malların ödemeleri de ötelendi, bu bir gerçek. Vade uzatmaları kalıcı hale geldi. Bu maalesef ihracat yapanlar için bir finansman yükü getiriyor. 1 ayda ödemesini aldığımız müşteriler, vadeyi 3 aya çıkardı. 2-3 ay vadeli alanlar da ötelemeye gitti. Piyasa açılsın, o denli ödeyelim diyorlar.
– Bu periyotta yabancı alım kümeleriyle nasıl görüştünüz?
Online kanallardan görüştük. Gerçek üreticiye, hakikat eseri, yanlışsız vakitte, yanlışsız fiyata vermeniz çok değerli. E-ticaret sayesinde eserler daha çok yakın coğrafyalardan alınıyor. Bu nedenle Avrupa için Türkiye’nin değeri artacak.
– Pandemiyle eser talepleri ve siparişlerde nasıl bir farklılaşma oldu?
Mesken içinde giyilen kıyafetlerde, iç çamaşırı, eşofman, çorap taleplerinde önemli artış var. Biz jean alanında mesken içi giyim koleksiyonu yapmaya karar verdik. Siparişler konusunda ise çok belirsizliğin, oynaklığın olduğu bir devirdeyiz. Onlar planlamakta, biz de üretmekte zorlanıyoruz.
KUR OYNAKLIĞI ZAHMET YARATIYOR
– Kur, 2020’de çok hareketliydi. Vadelerin de uzaması size ziyan yazdı mı?
Türkiye’de yanlış bir kanı var. Döviz artışı ihracatçıya fayda diye. Volatilitenin olduğu periyotta hiçbir ihracatçı son kuru kullanmaz. Avro’nun 10 TL, doların 8.50 TL olduğu periyotta, biz 6.50 TL dolar, 7.50 TL Avro ile maliyet yapıyoruz. Kurdaki bu oynaklık, ihracatçıya çok sorun yaşatıyor. Yüzde 10-15 geri gelen kurları kullanarak ihracat yapanlar için maalesef çok berbat günler. Bu periyotta birebir vakitte hammaddede de çok önemli sorunlar yaşanıyor. Birtakım hammaddeler Türkiye’ye girişte büyük ithalatçılar ve toptancılar tarafından yüksek kurlarla ithal edildi. Artık kurlar inmesine karşın onların fiyatı düşmüyor. Bu periyotta hazırgiyimde önemli kasvet var. Bilhassa pamuğa gelen artırımların da tesiriyle rakiplerimizle eşit kurallarda rekabet edecek boyutta alamıyoruz. Ocak ayında iplik ve hammaddede yüzde 15’e yakın artış oldu. Hammadde alamıyoruz. Yarın öbür gün hazırgiyim hammaddesiz kalabilir.
– Şu an o denli bir risk var mı?
Var natürel. Son iki üç haftadır önemli sorun yaşanıyor. Şu an ihracatçı birlikleriyle müzakere ediyoruz. Bunların çözülmesi lazım. Türkiye İhracatçılar Meclisi ve Ticaret Bakanlığı’yla da görüşülüyor. Tahminen Türkiye kendi hazırgiyimini korumak için elyafını ve ipliğini daha kısıtlı ihraç etmeli. Ya da etmemeli. Bunun kesinlikle halledilmesi lazım. Kg. fiyatı 4 dolar olan dokuma ve hammaddeleri ihracatı mı mantıklı, yoksa 16.5 dolar olan hazırgiyim ihracatı yapmak mı? Yarın pandemi bittiğinde ve Avrupa mal talep ettiğinde üretim tarafında önemli külfete girebiliriz. Bu, büyük sorun olabilir.
YENİ YATIRIM DUYMAYACAKSINIZ
– Dolar kuru 7 TL düzeyine geldi. İhracatçılar olarak ülkü bir kur düzeyiniz var mı?
Kurun geldiği düzey iyi değil. 7.50 TL altına inen dolar ıstırap. Tamam, yüksek faiz verip doları frenlememiz gereken bir devirdeyiz. Maalesef yüksek faizi alkışladığımız bir devir, bunu üzülerek söylüyoruz. Zira bir endüstrici olarak yüksek faiz ve düşük kurdan yana olmam konu bahis değil. Umarım bu çok uzun vadeli olmaz. Bu TL faizleriyle rastgele bir ihracatçının, imalatçının kredi kullanması mümkün değil, beşerler inim inim inliyor. Umarım sahiden mecburî olan bu faiz artışının endüstriye kırıcı bir tesiri olmaz ve enflasyondaki eksilme görülüp faizler geri gelir.
– Yeni yatırım olmayacak yani?
Yılın birinci yarısında rastgele bir yatırım duymayacaksınız. Bu finansman maliyetiyle konu bahis değil. Birinci 6 ay endüstrici için keyifli olmayacak.
– Bu devirde borçları döndürebilecek misiniz?
Türkiye’de hiçbir bölüm finansman kullanmadan kendi yağıyla kavrulamaz. Esnaftan başlamak üzere tüm sanayi kollarında önemli finansman takviyesine muhtaçlık var. Bunun maliyeti ne kadar artarsa o kadar fazla kahır olur. Yılın birinci yarısında nakit akışına çok dikkat edeceğimiz, masrafları çok kısacağımız bir devir olacak. Bizden çok daha berbat olan bölümler var. Üretim ve ihracat yapanlar müspet ayrışıyor. Orta ve büyük ölçekli ihracatçılarımızda problem görmüyorum. Bu faizler, TL kredisi alacaklar için düşünceli olabilir.
TAKVİYELER YETERSİZ
– Bu devirde verilen dayanaklar de var, kâfi mi?
Takviyeler kafiydi demek çok kolaycılık olur. Daha fazla dayanak verilmeliydi. Tüm oda ve borsalardan takviye bildirileri geliyor. Bilhassa küçük esnaf ve küçük işletmelerde takviyeler çok yetersizdi. Ancak bizim üzere ihracatçı ve imalata devam eden firmalarda turizmdeki ya da lokantalardaki kadar dert olmadı. Üretimde ve ihracatta olanlar bu devri 2020 için söylüyorum, bir halde mevcudu koruyarak geçirdi. Ancak beşerler çok para kazandı demek hakikat olmaz.
– İstihdam tarafında bir daralma oldu mu?
Personel çıkarmak şu anda yasak. Kısa çalışma ödeneği bitmeden ve olağana geçmeden kaç kişinin işsiz kaldığını bilemiyoruz.
– Pekala, iç piyasa nasıl?
İç piyasada eza büyük. 2020’de bir evvelki yıla nazaran yüzde 20’lik daralma var. Birinci pandemiyi bir formda perakende tarafı çevirdi. Fakat ikinci dalgayla perakendede önemli zahmet yaşandı. AVM’lerdeki cirolarda düşüşler oldu. Hazırgiyim için külfetli bir süreç oldu. Bu yılın da birinci yarısında yeniden zahmetler sürecek.
İFLASLAR OLABİLİR
– 2021 yılı genelinde neler öngörüyorsunuz?
Birinci yarıda iç piyasada bir hareket beklemiyorum. İhracatta birinci çeyrekte daralmalar olur lakin aşılamalar arttığında piyasa açılır. Bu gerçekleşirse ihracatta yüzde 10’luk artış bekliyorum. Dalda 19 milyar dolarlık bir ihracatı bulabiliriz.
– Hükümetten neler bekliyorsunuz?
Kurtuluşumuz, ihracat ve üretimde. Bilhassa üretim ve ihracat yapan bölümleri pamuklara sarıp uygun finansmana acil ulaşmalarını sağlamaları lazım. 6 ayı kesin yüksek faizle geçireceğiz. Bu finansman maliyetlerine katlanamayan firmalar olabilir.
– Uygun finansman sağlanamazsa iflaslar olur mu?
Olabilir doğal. Bilhassa küçük, orta ölçekli firmaların finansmana ulaşımı için adım atılmalı.
Cumhuriyet
